Opera Ballet Vlaanderen, Antwerpen – 25 september 2022
Foto’s uit ‘Futur Proche’, gemaakt tijdens de première tijdens het Festival d’Avignon deze zomer. Foto’s: Filip Van Roe.
Het is lang geleden dat ik hedendaagse dans zag, een mens kan nu eenmaal niet overal bij zijn. Maar ja, toen kwam de uitnodiging van Opera Ballet Vlaanderen voor het nieuwe ballet van Jan Martens, ‘Futur Proche’, op hedendaagse muziek voor klavecimbel, gespeeld door Goska Isphording. En zeg dan nog maar eens “nee”. En dus toog ik gisterenmiddag naar De Singel voor dit ballet, dat werd opgevoerd samen met ‘Tempus Fugit’ van Johan Inger.
Opera Ballet Vlaanderen, Antwerpen – 20 september 2022
Van links naar rechts: Jack (Frederick Ballentine), Bill (Thomas Oliemans) en Joe (Marcel Brunner). Foto’s: Annemie Augustijns
Op 9 maart 1930 ging ‘Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny’ in Leipzig in première. Kurt Weill wilde met deze opera, op een libretto van Bertold Brecht de kijker in beweging zetten. Dat lukte, al was dat niet altijd op de wijze die Weill ook voor ogen had, de opera oogste door het gebruik van populaire muziek en de vrij expliciete teksten namelijk nogal wat kritiek. Inmiddels zijn we een eeuw verder en heeft deze opera qua boodschap helaas nog weinig aan waarde ingeboet. Dat bewijst deze uitvoering wel, in een regie van Ivo van Hove, bij Opera Ballet Vlaanderen. Weill en Brecht moesten eens weten.
Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam (Holland Festival – 18 juni 2022
Tosh Basco als Queequeg. Foto’s: Holland Festival
Zonder enige twijfel hoort Herman Melville’s ‘Moby-Dick; or, The Whale’, verschenen in 1851, tot de hoogtepunten van de wereldliteratuur. Een prachtige roman over een gedoemde reis, afgewisseld door meer inhoudelijke essays over een keur van zaken die verband houden met de walvisvaart. Ruim anderhalve eeuw later laten regisseur Wu Tsang, schrijfster Sopha al Maria en componiste Caroline Shaw, als onderdeel van dit Holland Festival, zien en horen dat deze roman nog altijd actueel is. Ze veroorloven zich de nodige vrijheden, zonder het oorspronkelijke meesterwerk daarbij ook maar enigszins te kort te doen.
Mars koloniseren, het is zeker geen nieuwe gedachte. Eén van de mensen die hier sterk mee speelt is de van het geld bulkende Elon Musk, vandaar zijn passie voor ruimtereizen. Het is niet te hopen dat het ooit zo ver komt, de mens zal met deze planeet immers niet anders omgaan dan met de aarde en daar zit niemand op te wachten. Dat is ook de overtuiging van componiste Jennifer Walshe die dit als uitgangspunt gebruikte voor haar cyclus MARS, waarvan gisterenavond het eerste deel zijn wereldpremière beleefde in het Muziekgebouw aan ’t IJ.
Franz-Josef Selig en Alain Altinoglu. Foto’s: Simon van Rompay tijdens de repetities
Voor de concerten wijken het Symfonieorkest en koor van De Munt altijd uit naar Bozar. Zo ook nu voor de concertante uitvoering van Richard Wagners ‘Parsifal’, onder leiding van Alain Altinoglu, die eerder scenische versies dirigeerde van ‘Lohengrin’ en ‘Tristan und Isolde’ en met een voortreffelijke cast waaronder glansrollen van Elena Pankratova als Kundry en Franz-Josef Selig als Gurnemanz. Concertant, het heeft voor- en nadelen. Natuurlijk missen we de handeling, maar daar staat tegenover dat je je bij een concertante uitvoering volledig kunt concentreren op de klanken van het orkest en de zang.
Vigdis (Loren Binon) en David (Vincenzo Neri). Foto’s gemaakt tijdens de repetities. Opera Ballet Vlaanderen.
Waarom geschiedenis? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk op deze vraag, maar één daarvan luidt: “als spiegel voor vandaag”. Aldus de Vlaamse schrijver Stefan Hertmans, geuit in een interview met Ilse Degryse en Koen Bollen in het magazine van Opera Ballet Vlaanderen. Daar beleefde gisterenavond ‘De Bekeerlinge’ zijn wereldpremière. Het grootste project van Wim Henderickx tot nu toe, gebaseerd op het gelijknamige boek van Hertmans, met een libretto van Krystian Lada en in een regie van Hans Op de Beeck. We horen het Symfonisch Orkest en het koor van Opera Ballet Vlaanderen, onder leiding van Koen Kessels, Jorrit Tamminga op elektronica en een keur van solisten, waaronder Lore Binon als Vigdis Adelaïs / Sarah Hamoutal.
Eurydice (Julia Kleiter) en Orpheus (Andrè Schuen), Foto’s Ruth Walz
Iemand terughalen uit de dood, het is al eeuwenlang de diepste wens van een ieder die iemand verliest. Het is een belangrijke hoeksteen in de theologie van veel religies, maar de verhalen gaan terug tot het begin van ons bestaan. Eén van de bekendste is die van de zanger en musicus Orpheus die zijn geliefde Eurydice terug probeert te halen uit het dodenrijk, maar daar helaas niet in slaagt. De Duitse componist Manfred Trojahn stofte het verhaal voor zijn nieuwe opera, die gisteren zijn wereldpremière beleefde bij de Nationale Opera en Ballet, weer eens af en gaf er en passant wel een heel originele draai aan.
In 1934 schreef de Duitse componist Paul Hindemith een symfonie met als titel ‘Mathis der Maler’. Als uitgangspunt voor dit werk, een opdracht van Wilhelm Furtwängler, de toenmalige chef-dirigent van de Berliner Philharmoniker, koos Hindemith de schilder Matthias Grünewald, één van de belangrijkste kunstenaars uit de Duitse Renaissance. Twee jaar later bewerkte hij deze symfonie tot een opera, die veel minder vaak uitgevoerd wordt dan die beroemde symfonie, de vrij grote bezetting is daar debet aan. Maar onlangs verscheen de voortreffelijke uitvoering uit 2012 van Theater an der Wien bij Capriccio. We horen de Wiener Philharmoniker, onder leiding van Bertrand de Billy en een keur aan solisten.
Barbara Hannigan als Lulu. Foto’s Simon Van Rompay
‘Lulu’, Alban Bergs tweede en nooit voltooide opera is zonder enige twijfel één van de meest belangwekkende composities uit de vorige eeuw. Met ‘Wozzeck’, in 2017 nog op de planken gebracht door de Nationale Opera, wist Berg reeds te overtuigen, maar met ‘Lulu’, waar hij zeven jaar later aan begon, liet hij nog overtuigender horen en zien waar opera toe in staat was. Niet dat iedereen er zo over dacht, ‘Lulu’ deed nogal wat stof opwaaien en zeker de nazi’s moesten er niets van hebben. Door Bergs dood, op 24 december 1935, bleef de opera beperkt tot twee bedrijven en een groot aantal schetsen en fragmenten van het derde. Het was Friedrich Cerha die in 1979 dit materiaal tot een derde bedrijf ontwikkelde dat als basis diende voor de eerste complete uitvoering, die van Pierre Boulez, met Teresa Statas als Lulu en die ook diende als basis voor de regie van Krzysztof Warlikowski (die overigens ook ‘Wozzeck deed in Amsterdam) bij De Munt uit 2012. Negen jaar later herneemt dit theater deze gloedvolle versie, met wederom Barbara Hannigan als Lulu.
Jahrhunderthalle, Bochum (Ruhrtriennale) – 19 augustus 2021
Foto’s Volker Beushausen
Al die nieuwlichterij, daar moet de Taliban niet zo veel van hebben. De Afghaanse vrouwen zijn dezer dagen dan ook meer dan benauwd dat hun de vrijheden die ze de afgelopen jaren hebben verworven, weer wordt afgenomen. Want hier draait alles, in naam van Allah, om de man. En dan de heteroseksuele man wel te verstaan. Dat gaat immers al eeuwen goed, dus waarom zou je dat veranderen? Leonora Carrington kwam uit Engeland, schreef in 1940 het grimmige sprookje ‘The Baa-Lamb’s Holiday’ en putte daarvoor uit haar eigen geschiedenis, het fenomeen beperkt zich immers niet tot onze Islamitische buren. Een wereld die Olga Neuwirth en haar librettiste Elfriede Jelinek evenmin vreemd was toen ze in de jaren ’90 van de vorige eeuw het stuk omwerkte tot een opera: ‘Bählamms Fest’. De Ruhrtriiiennale heeft het stuk weer in productie genomen, actueler dan ooit.
