In november 2017 bracht Nationale Opera & Ballet de opera ‘Eine Florentinische Tragödie’ van Alexander von Zemlinsky op de planken, samen met Giacomo Puccini’s ‘Gianni Schicchi’. Beide zijn eenakters, dus goed samen te programmeren. Vorig jaar verscheen de uitvoering van ‘Eine Florentinische Tragödie’ ook op Cd, bij Pentatone. Reden dus om nogmaals bij deze opera, met in de drie titelrollen Ausrine Stundyte, Nikolai Schukoff en John Lundgren en het Nederlands Philharmonisch Orkest onder de toenmalige chef-diregent Marc Albrecht, stil te staan. Ik betoonde mij in 2017 enthousiast over de uitvoering en dan vooral over de bijdrages die dit superieure orkest leverde, onder leiding van Albrecht die meer dan affiniteit toont met de muziek uit die periode, een mening die ik na het beluisteren van deze opnames nog steeds heb.

In het boekje bij de Cd uitgave stelt Kasper van Kooten dat veel opera’s uit het begin van de vorige eeuw moeilijk los te zien zijn van het baanbrekende werk dat Sigmund Freud deed rond de menselijke psyche. Opera’s als Richard Strauss‘ ‘Salome’ uit 1904, dat hier onlangs nog voorbij kwam, dankzij de programmering van Opera Ballet Vlaanderen; Arnold Schönbergs ‘Erwartung’ uit 1909 en Bela Bartóks ‘Het kasteel van Hertog Blauwbaard’ zijn daar mooie voorbeelden van. Een traditie waarin ook die ‘Eine Florentinische Tragödie’ past, gebaseerd op een tekst van Oscar Wilde uit 1895. In datzelfde boekje citeert Kasper van Kooten ook George Bernard Shaw’s definitie van een opera: “when a tenor and
soprano want to make love, but are prevented from doing so by a baritone”, eentje die minder schertsend is dan we in eerste instantie denken, zeker als het over deze opera van Von Zemlinsky gaat. Niet alleen kent deze eenakter louter deze drie rollen, ook het verhaal is in essentie niet veel anders dan Shaw hierboven schetst en waar ik reeds uitvoerig bij stilstond naar aanleiding van de live uitvoering. In eerste instantie lijkt er nog niet zo veel aan de hand als Simone thuis komt. En toch voel je aan de muziek dat er onheil op komst is, Guido Bardi is niet zo maar een gast, maar de zoon van de hertog. Voelt Simone zich aanvankelijk vereerd, al snel merkt hij dat daar weinig reden voor is. Ronduit schokkend is het, hoe deze edelman zich diens vrouw toe eigent. Maar ja, een beetje vraagt hij er ook wel zelf om. Als hij de edelman met zijn stoffen wil verleiden, bemerken we dat hij daar met meer passie over praat, dan over zijn vrouw! Of zoals zijn vrouw stelt: “Sein Geist steht immer auf dem Marktplatz, und sein Herz schlägt immer für den Preis der Wolle”.

Het duurt dan ook opvallend lang voor hij zich echt bedreigd voelt. Sterker nog, lange tijd vernedert hij zijn vrouw eerder tegenover deze edelman, dan dat hij haar beschermt. Als die Guido Bardi haar ophemelt, stelt hij bijvoorbeeld: “Ihr schmeichelt! Sie hat ihr Gutes, wie die meisten Frauen, doch ist Schönheit ihr versagt. ‘s ist besser so”. Als Simone, zich niet helemaal goed voelend, even naar buiten loopt, bemerken we pas hoe innig de band inmiddels is tussen Guido Bardi en Bianca, eindelijk iemand die haar voor vol aanziet! Blijkbaar voelt Simone pas als hij terugkomt dat er iets mis is, prachtig verklankt door het orkest, in jagende klanken: het afscheid van Simone loopt uit op een duel, waarin eigenlijk vrij onverwacht Simone als overwinnaar uit te voorschijn komt. Of moeten we in het licht van dit onverwachte slot Simone’s voorgaande gedrag anders interpreteren? Speelde hij de onverschillige echtgenoot om die edelman af te leiden, in slaap te doen sukkelen? Was het strategie? Het zou zo maar kunnen, een bijzonder succesvolle strategie overigens: hij doodt niet alleen zijn rivaal, maar wint tevens zijn vrouw terug.