Eerst een ontboezeming: net als veel Nederlanders ben ook ik ergens onderweg het geloof in God en zijn zoon kwijt geraakt. Ik weet dus maar al te goed waar Pasen voor staat, maar daar blijft het bij. En toch, het zijn wel dagen – en zeker nu – waarop het goed is om stil te staan bij andere zaken dan werken en boodschappen doen. Daarom drie Cd’s op een rij, van drie koren, die daarbij kunnen helpen. Vandaag het bij Navona Records verschenen ‘The Arc in the Sky’ van Kile Smith, uitgevoerd door The Crossing onder leiding van Donald Nally.
Smith baseerde zich voor deze uit negen delen bestaande cyclus op de in 2000 overleden Amerikaanse dichter Robert Lax. De eerste drie delen kregen gezamelijk de titel ‘Jazz’ mee. Dat klinkt wellicht wat vreemd, maar Smith zegt hierover: “To Lax, jazz was a metaphor of life, a communal improvisation with others and with God. I opened the work with ‘why did they all shout’, capturing, I hoped, the ecstasy of performers and listeners being carried along together”. Zo staat Lax in dit eerste stuk stil bij Louis Armstrong, onder andere met de woorden: “because / there was something / prophetic / about his trumpeting: / to be that right / is to be at one / with the source / of all good / things” En natuurlijk klinkt dit stuk conform de tekst, ritmisch in de afwisseling van mannen- en vrouwenstemmen. In het daarop volgende ‘There are not many songs’ zoekt Smith de stilte. We horen de echo van de westerse koortraditie, aangevuld met een vleugje jazz. Heel bijzonder. In het aan de schrijver Jean-Louis Kerouac opgedragen ‘Cherubim & Palm-Trees’, bereikt de componist aansluitend een mooi evenwicht tussen dynamiek en contemplatie.
In ‘Praise’ het tweede deel gaat Smith met de gedichten van Lax op zoek naar de spiritualiteit van alledaagse dingen. Het eerste lied, ‘I want to write a book of praise’ schreef de componist voor de mannen. Hier gaat hij waarlijk de diepte in, geholpen door de prachtige opname en de geweldige akoestiek van de St Peter’s Church in the Great Valley, Pennsylvania. Het tweede deel is voor de vrouwen: ‘The light of the afternoon is on the houses’. Natuurlijk voor de vrouwen, gezien dit stukje tekst: “The palms are feminine. / They are as beautiful as ancient dancers caught upon a vase. And they sing the song of the afternoon of the beauty of the sunlight and the wind.” ‘Psalm’, het slot van dit deel is voor gemengd koor. Drie ingetogen delen doen recht aan die overkoepelende titel: ‘Praise’.
In ‘Arc’ gaat Smith nog een stap verder op zijn spirituele reis. In het eerste deel, ‘Jerusalem’ gebruikt hij op bijzondere wijze het ritme, met name door de wijze waarop hij de vrouwen- en mannenstemmen met elkaar vervlecht. In ‘I would stand and watch them’ werkt hij met het principe van de canon. Het repetitieve element geeft een bijzondere dimensie aan dit deel. Tot slot klinkt het vrij lange ‘The Arc’. Qua sfeer sluit dit magistrale slotakkoord aan bij ‘Why did they all shout’, waar de cyclus mee aanving.
Beluister hier ‘Cherubim & Palm-Trees’ het derde deel van ‘Jazz’ en ‘Jerusalem’, het eerste deel van ‘Arc’:
