Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam – 27 februari 2020
Het Utrechtse ensemble Insomnio gaf dit concert in het Muziekgebouw aan ’t IJ de titel ‘God’s own musicians’ mee. Het is de term die Olivier Messiaen gebruikte om de vogels aan te duiden. Zoals u weet was deze componist bezeten van deze vliegende schepsels. De muziek van Messiaen is vanavond echter niet te horen, wel die van drie andere componisten die zich door vogels lieten inspireren: De Finse componist Jukka Tiensuu, de Koreaanse Song-Won Oh en de in 2012 overleden Engelse componist Jonathan Harvey.
Een bijzonder concert want Tiensuu’s ‘Appo’ beleeft zijn Nederlandse première, terwijl het bij ‘Vanapriya, Beloved Forest’ van Oh zelfs de wereldpremière betreft. We beginnen het concert met ‘Appo’, dat zoveel betekent als ‘overvloed’. Een goede aanduiding voor dit zeer dynamische concert voor blokfluit en ensemble, met een glansrol voor Stefanie Liedtke, lid van dit ensemble. Ze komt op vanuit de zaal met een ritmische passage op de piccolo, vergezeld van Enric Monfort met een handtrommeltje. Het lijkt wel de voorbode van een optocht. Dan breekt Tiensuu met dit patroon en volgt er een soort van ingetogen vraag-antwoordspel tussen blokfluit en ensemble. Subtiele klankwolken ontvouwen zich, waarbij met name opvalt dat het ensemble vrij weinig doet. Dat wordt verderop anders als Tiensuu allerlei onorthodoxe speelwijzes inzet en daarnaast de ensembleleden vocale klanken laat uitstoten. Een speelse, ritmische frase, gevolgd door een ronduit swingende fluitsolo, die weer beantwoordt wordt door het ensemble. Dan keren we terug naar de ingetogen klanken van het begin en verdwijnt Bannister in de coulissen, een laatste noot voorbrengend.
De associatie met vogels is in dit stuk vrij gemakkelijk te leggen, gemakkelijker dan bij Oh’s ‘Vanapriya, Beloved Forest’. Het begint allemaal met een paar krachtig gespeelde noten, afgewisseld met schermutselingen vanuit het ensemble. Langzaam ontvouwt Oh een harmonische structuur, vaak met een al dan niet opvallend ritmische basis. Dat Oh een aantal jaren bij Louis Andriessen studeerde, hoor je hier terug. Tevens klinkt hier duidelijk de Koreaanse achtergrond van Oh door, al is haar stijl duidelijk westers. Wat verder opvalt is dat Oh het stuk heeft opgebouwd uit vaak zeer korte, hechte fragmenten die elkaar in hoge snelheid afwisselen. Het knappe daarbij is dat het tegelijkertijd wel degelijk een eenheid is met een duidelijke, klare lijn. Een gegeven dat versterkt wordt door de prachtig strakke uitvoering die dit ensemble, onder leiding van Ulrich Pöhl, van dit stuk geeft. Bijzonder knap.
De link met vogels is bij Jonathan Harvey het meest duidelijk aanwezig. We beginnen en eindigen met vogelgeluiden en ook tijdens dit ‘Bird Concerto with Pianosong’ zijn ze continu aanwezig. Het is een bijzonder pianoconcert, met een prachtig spelende Laura Sandee. Ze bespeelt de piano en tegelijkertijd een keyboard met samples van vogelgeluiden. Die vogelgeluiden klinken soms levensecht, maar zijn ook heel vaak vervormd, met bijna psychedelische effect. Harvey: “Ik wilde vogelzang naadloos oprekken tot menselijke maten – met als resultaat gigantische vogels – om zo contact te leggen tussen twee werelden.” Het ensemble plaatst accenten, zo aansluitend bij de piano en de samples. We horen slagwerk, een accordeon en de een contrabasklarinet. Klinkt het allemaal aanvankelijk zeer sereen, gaandeweg brengt Harvey er meer spanning en dynamiek in, met als hoogtepunt een paar prachtige solo passages van Sandee op piano.
Het concert is te beluisteren via NPO Radio4.
