Ik geef het toe, ook ik heb last van vooroordelen en stereotypen. Bij het horen van de naam Eleanor Alberga, een componiste oorspronkelijk afkomstig van Jamaica, denk ik dus niet direct aan het klassieke strijkkwartet. Dat slaat echter nergens op zo leert mij dit album met daarop haar eerste drie kwartetten, gespeeld door Ensemble Arcadiana en uitgebracht door Navona Records.
Alberga woont al sinds begin jaren ’70 in Engeland – ze kwam in Londen terecht via haar studie – en is daar inmiddels uitgegroeid tot een bekende componist, zeker sinds in 2015 ‘Arise Athena! de ‘prestigieuze BBC Proms opende, iets dat zeker niet iedere componist gegund wordt. Het stuk uitgevoerd door het BBC Symphony Orchestra en het BBC Chorus, onder leiding van Marin Alsop, zette Alberga definitief op de kaart. Een zeer interessante componiste – waar ik overigens niet eerder muziek van hoorde – getuige ook die drie kwartetten, stammend uit 1993, 1994 en 2001.
Voor die eerste liet Alberga zich inspireren door het feit dat alle materie uit dezelfde atomen bestaat. “Particles of this stardust swirl around each other, go their separate ways, collide, or merge” zegt ze over het eerste deel, een prima beschrijving van de klanken die hier alle kanten opschieten, met elkaar botsen, of juist met elkaar samenvallen. Het Ensemble Arcadiana, opgericht door violist en man van Alberga, Thomas Bowes, geef er met veel passie en overtuigingskracht vorm aan. “Startgazing from outer space” is de aanduiding die Alberga bij het tweede deel geeft. Lichte, transparante wolken van klank produceert het kwartet hier. Energie staat centraal in het prachtig ritmische derde deel. En ja, hier horen we ook haar Afrikaanse wortels terug, prachtig vermengd met de westerse klassieke traditie.
Het tweede, uit één deel bestaande, kwartet is veel meer een klassiek kwartet qua vorm, met direct bij aanvang het thema, een krachtig melodisch patroon, dat verderop in allerlei gedaantes weer terug komt. Opvallend in dit kwartet is overigens ook weer het gebruik van het ritme waarin we duidelijk de invloed van Afrikaanse muziek, de Caraïben en een vleugje jazz horen. Maar dan wel op een heel klassiek consistente wijze vorm gegeven en wederom met veel vaart gespeeld door deze voortreffelijke musici.
Het derde kwartet schreef Alberga zeven jaar later en is een geheel ander stuk geworden. Waar de eerste twee de expressiviteit met elkaar gemeen hebben, is het derde veel meer naar binnen gekeerd. Het eerste deel, het ‘Moderato’ klinkt dan ook zeer stemmig, met een melancholische ondertoon, waarbij vooral de rol van de cello opvalt. In het ‘Scherzo’ zit vanzelfsprekend meer dynamiek, maar opvallen doet dit deel niet zo zeer door het tempo, maar veel meer door de atonale structuur die Alberga hier gebruikt. In het derde deel, het ‘Adagio’, vindt ze weer aansluiting bij het eerste deel, al even verstild en contemplatief klinkend. In het afsluitende ‘Allegro’ komt alles samen en heeft Alberga eveneens plaats ingeruimd voor het ritme.
Bekijk hier opnames van het tweede strijkkwartet door het Arcadiana Ensemble:
