De Toonzaal, ‘s-Hertogenbosch – 1 maart 2015, in het kader van Festival De Grote Oversteek. 

Het Festival De Grote Oversteek, dit jaar voor de tweede keer georganiseerd door De Toonzaal in samenwerking met het ensemble Lunatree, had dit jaar een programma rond componist Michel van der Aa samengesteld. In de middag kamermuziek en in de avond video’s en werk voor groot ensemble.

Van der Aa is intussen zo’n 20 jaar actief als componist, opus 1 ‘Dormant’, stamt uit 1993.
Als componist is hij redelijk uniek omdat hij zich niet beperkt tot het schrijven van muziek, maar zich ook uitgebreid bezig houdt met de ensceneringen van zijn stukken. Waarbij hij veel gebruik maakt van theaterelementen, tape en video. Een mooi voorbeeld hiervan is Up Close, waarvan de video ook tijdens dit festival werd vertoond. De manier waarop Van der Aa, celliste Sol Gabetta ook als actrice laat performen en zo als het ware laat meespelen in de video is heel bijzonder en geeft dit stuk een absolute meerwaarde.

Bekijk de trailer van Up Close. De DVD is te koop via Disquiet Media.

Maar zoals gezegd begon het festival met kamermuziek en wel met opus 1, dat sinds 1994 niet meer was opgevoerd: ‘Dormant’ voor klarinet, gitaar en cello. Het stuk werd gespeeld door respectievelijk Lars Wouters van den Oudenweijer, Aart Strootman en Bence Huszar, allemaal leden van Lunatree. Opvallend bij dit stuk is dat eigenlijk alle elementen die het oeuvre van Van der Aa kenmerken hier reeds aanwezig zijn. Het stuk kent een grote mate van dramatische spanning, er wordt heftig en extravert gemusiceerd en er is sprake van een hoge mate van contrast binnen het stuk. Allemaal elementen die in grote mate het totale oeuvre van Van der Aa kenmerken. In het verdere verloop van de dag treedt dit steeds duidelijker aan het licht. Een ander goed voorbeeld van dramatische expressie is ‘Just Before’ voor piano en tape, uitgevoerd door Toon Bierman. In dit stuk zit een fragment waarbij de pianist een ware slagregen van noten produceert in het hoge register om direct daarna te volstaan met een tweetal aanslagen in het lage register en deze lang te laten echoën, hiermee een maximaal dramatisch effect bereikend.
Het werk van Van der Aa is dus allerminst subtiel te noemen. Hij is meer iemand van het grote gebaar en van de diepe emoties, waarbij een zeker effectbejag hem niet vreemd is. In die zin kun je hem wel een romanticus noemen. Toch blijft het kwalitatief hoogstaand en vervalt het niet in kitsch. Je voelt dat de intenties kloppen en dat er simpelweg geen andere manier is om datgene wat Van der Aa wil overbrengen te verklanken dan op de manier waarop hij het doet.

Naast Lunatree speelden er leden van F.C. Jongbloed mee op deze dag. F.C. Jongbloed bestaat uit studenten van het Fontys conservatorium. Zo speelde Femke Vrencken, Susannah Nieuwenhuizen, Felicia Dercksen en Sylvie Klijn ‘Quadrivial’ voor fluit, viool, cello en piano. Het is een bijzonder werk waarbij de pianist naast de piano de trommelstok hanteert op een houten plankje. leuk is dat zij meerdere keren op het laatste moment niet slaat. De aanzetten van, in dit geval Klein en van de andere muzikanten, maken echter met de bijpassende geluiden wel onderdeel uit van de compositie. Ook ‘Transit’ is een bijzondere compositie. Het was eveneens Sylvie Klijn die hier de pianopartij speelde. Daarnaast maakt Van der Aa gebruik van film door een oude man in redelijk verwarde toestand te tonen die een aantal (dwang)handelingen in zijn huis uitvoert. Deze man vertoont overigens, qua gedragingen, een opvallende gelijkenis met de vrouw in Up Close. Ook zij is verward en vertoont dwangmatig gedrag. Beide video’s hebben dan ook een wat surrealistisch karakter. Opvallend daarbij is wel dat Van der Aa met veel liefde en warmte het één en ander vastlegt.

Bekijk hier een uitvoering van ‘Transit’

Here (in circles) kent ‘s-avonds de grootste bezetting. Lunatree en F.C. Jongbloed samen verzorgen een transparante en warme uitvoering van dit stuk voor sopraan en ensemble. Een waardige afsluiting van een zeer geslaagde editie van dit Festival. Volgend jaar maar weer doen!