Zeno van den Broek is zonder meer één van de meest opvallende musici binnen de elektronische muziek die ons land rijk is. Hij maakte dan ook grote indruk met de live uitvoering van ‘Breach’ op het laatste Rewire Festival, muziek die ook in dit stuk een rol speelt. Hier een wat uitgebreider portret op basis van drie albums die vorig jaar en dit jaar het licht zagen.
Tot nu toe bracht Van den Broek vier albums uit bij het Amsterdamse label Moving Furniture Records van zijn collega musicus Sietse van Erve. In 2011 verscheen ‘Of What Once Was’, onder de alias die Van den Broek toen nog gebruikte: Machinist. In 2015 volgde ‘Divergence’ onder eigen naam, gevolgd door ‘Paranon’ in 2018 en ‘Breach’ dit voorjaar. Op de twee delen ‘Canon’ die samen ‘Paranon’ vormen zijn de mathematische aanpak van Van den Broek, hij is van huis uit architect en zijn fascinatie met ruimte en tijd goed te volgen. De canon is daarbij gebaseerd op een contrapunt compositie techniek die één of meerdere imitaties van een muzikale beweging na een bepaalde duur creëert. De op maat geprogrammeerde sinus golfgeneratoren die Van den Broek gebruikt maakt het hier mogelijk om interferentie, verschuivingsfasen en alternatieve frequenties met grote precisie te genereren. Dit fenomeen vertaalt zich in ‘Canon 1’ in golven lage klanken die maar heel weinig van klankkleur veranderen en in ‘Canon 2’ vooral in hoge klanken. Bovenstaande lijkt saai en op het eerste gehoor klinkt het ook zo. Luister je echter aandachtiger dan hoor je een wereld aan oneindige nuances in de klank.
‘Breach’ is veel gevarieerder van klank. Heftiger ook, iets dat past bij de inspiratie voor dit stuk: de energie die vrij komt bij een massa mensen in een extreme situatie. In mijn Rewire recensie schreef ik: “Van den Broek grijpt je bij de strot met deze industriële, bijna agressieve geluidsculptuur waarin een belangrijke rol is weggelegd voor een breed scala aan gebroken ritmes.” En ‘Breach’ mag dan oorspronkelijk een audio-visueel werk zijn, met onder andere opnames van de beruchte G8 en G20 demonstraties, je mist dit geenszins bij het beluisteren van de Cd. Al met al is het een zeer enerverende trip vol heftige klanken, ongeveer het tegenovergestelde van ‘Paranon’.
‘Ob-Literate’, dat uitkwam bij Unsounds, ontstond in de zomer van 2014 toen Gaudeamus Gagi Petrovic en Van den Broek samenbracht, met de opdracht voor een groot stuk. Waar Van den Broek zich normaal gesproken beperkt tot de elektronica, is dit een stuk geworden voor orgel, vocaal ensemble, elektronica en objecten. Inspiratie haalden de twee bij filosoof Walter Benjamin, de componist Dick Raaijmakers en het gedicht ‘Étui’ van Adam Staley Groves. Direct aan het begin horen we, naast een soort van geluidsmist, waarin we ook de klanken van het orgel, bespeeld door Jacob Lekkerkerker, herkennen, de stemmen van de sopranen Stephanie Pan en Anat Spiegel en de baritons Florian de Backere, Kevin Walton en Arnout Lems. Die stemmen nemen in belang toe en de mist wordt een pregnante drone en inderdaad, zoals de tekst in zegt, heeft de zang wel iets van een mis. Het is diezelfde indringende, gewijde sfeer waar we hier deelgenoot van worden. In de volgende delen is hier overigens nog veel duidelijker sprake van, al strooien Van den Broek en Petrovic hier wel regelmatig interessante dissonanten tussendoor. En ook dit ‘Ob-Literate’ laat weer een geheel andere kant van Van den Broek horen en toont zijn veelzijdigheid.
Beluister en koop ‘Paranon’, ‘Breach’ en Ob-Literate’ via Bandcamp:
