Westerse gecomponeerde muziek en de zogenoemde ‘Gagaku’, Japanse hofmuziek, zijn normaal gesproken gescheiden werelden. Maar niet bij de Belgische componist Frédéric D’Haene. Sinds hij deze muziek ontdekte in 1986 is hij op zoek naar manieren om beide werelden te verenigen. Het leidde tot een specifieke wijze van componeren die hij paradoxofonie noemt: het combineren van twee geheel verschillende muzikale werelden zonder dat daarbij één van de twee de boventoon voert.

Het leidt er ook toe dat D’Haene louter werkt met klank, melodie en harmonie zouden immers als te sterk naar één van de twee tradities verwijzen. Zo ook in het uit 2015 stammende ‘Music with Silent Aitake’s’, een vijfdelige compositie voor zowel het Reigakusha Gagaku Ensemble als het Ensemble Modern, beide onder leiding van Kasper de Roo, dat onlangs uitkwam op Ravello Records. Direct in ‘Part I: Netori 1’ horen we het resultaat in de vorm van klanken die ons bekend in de oren klinken en klanken waarbij dat duidelijk niet het geval is en inderdaad, D’Haene probeert deze twee niet samen te brengen, maar laat ze als twee clusters naast elkaar bestaan. In ‘Part II: Gagaku 1 – Haya Yo Byoushi’ klinken grote delen zeer subtiel, een fluisterzachte microtonale klankwereld die zich slechts heel langzaam ontwikkelt, van kleur verandert. Tot op verschillende momenten de sfeer ineens omslaat en we geconfronteerd worden met heftigere, verontrustende klanken, klanken ook die we niet kennen, niet altijd thuis kunnen brengen.

‘Part III – Netori 2’ bestaat uit een serie korte, in de ruimte trillende klankinterruptlies, van elkaar gescheiden door stiltes. Gaandeweg worden bovendien de momenten van klank steeds korter en de stiltes steeds langer. Het tweede vrij lange deel heeft als titel ‘Part IV: Gagaku 2 Haya Roku Byoushi’ en ook hier creëert D’Haene een onwezenlijke, maar zeer bijzondere klankwereld, alsof je in een vreemd bos rondloopt waar van alles gebeurt dat je niet kunt begrijpen, louter kunt ondergaan. In ‘Part V: Netori 3’ speelt D’Haene weer met het verschil tussen klank en stilte en dus met het begrip tijd dat in de oosterse traditie een geheel ander betekenis heeft dan in de onze.

Het is ongemeen boeiend wat ‘D’Haene hier met zijn techniek van paradoxofonie van elkaar krijgt. In ‘Music with Silent Aitake’s’ horen we een volstrekt nieuwe, zeer bijzondere klankwereld, noch oosters, noch westers, maar een unieke synthese die recht doet aan beide muzikale culturen. Iedere avontuurlijk ingestelde muziekliefhebber moet hier echt een keer voor gaan zitten en deze prachtige klanken op zich in laten werken.

Bekijk hier een filmpje over de totstandkoming van dit stuk: