De muziek van de Toeareg, het nomadenvolk zonder eigen staat in de Afrikaanse Sahel, is sinds het begin van deze eeuw ook buiten hun eigen leefgebied steeds bekender geworden. Begonnen als onderdeel van de strijd tegen de regering van Mali groeide de muziek uit tot ‘woestijnblues’. Roemruchte groepen als Tinariwen en Terakaft effenden het pad voor musici die ook bij een groter publiek bekend werden als Mdou Moctar en Bombino.
Het is dan ook niet meer dan terecht dat het Britse The Wire, in nummer 420, onlangs uitgebreid stil stond bij deze muziekstijl, reikend vanaf die beginjaren tot heden. Twee vrij nieuwe albums ontbreken daarbij echter: ‘Deran’ van Bombino, dat verscheen bij Partisan Records en ‘Black Tenere’ van Kel Assouf, verschenen bij Glitterbeat. Beiden zijn voorbeelden van de nieuwe generatie die de traditie, maar ook de strijd voortzet. Zo werden in 2007 nog twee mede musici van Bombino in Niger geëxecuteerd wat Goumar Almoctar, de echte naam van Bombino, in ballingschap deed belanden. Ook Anana Ag Haroun, de man achter Kel Assouf, woont al lang niet meer in Niger, maar in Brussel.
‘Deran’ het laatste album van Bombino, werd opgenomen in het Marokkaanse Cassablanca, het eerste album in tien jaar dat Bombino opnam in een Afrikaans land. ‘Gelukwensen’ betekent het woord, een blijk van hoop in roerige tijden. In die tien jaar heeft Bombino, nadat Dan Auerbach van The Black Keys hem ontdekte, in het westen bekendheid gekregen, resulterend in samenwerking met artiesten als Stevie Wonder, Keith Richards en Robert Plant. Maar hoe groot de overeenkomsten met de rock ook moge zijn, dit album, dat prompt genomineerd werd voor een Grammy Award voor beste World Music Album, maar helaas niet won, verwijst toch in eerste instantie naar de muziek van de Toeareg, zoals het zeer ritmische ‘Deran Deran Alkheir’ bewijst. Maar rocken kan Bombino als geen ander, neem het spannende en vrij rauwe gitaarwerk in ‘Tehigren’ (de bomen), ‘Tenesse’ (luidheid) en ‘Takamba’. Prachtig klinkt ook ‘Midiwan’ waarin Bombino op innemende en ontroerende wijze stil staat bij zijn vrienden.
Belangrijk kenmerk van deze muziek en we vinden het dus ook volop op deze albums is het werken met pakkende, bijna meditatieve ritmische patronen. Beluister ‘Oulhin’, mijn hart huilt en u weet precies waar ik het over heb. De akkoorden, de zang, het vindt plaats in een eindeloze herhaling van akkoorden, alsof we in cirkels draaien. Het is ritmisch, fel, opzwepend en stil zitten wordt je totaal onmogelijk gemaakt. Of grijp naar ‘Adounia Idagh’, Dit leven, waarin hetzelfde gebeurt op een wat lager tempo, slepend en overrompelend.
‘Black Tenere’ van Kel Assouf gaat met ‘Fransa’ nog een fractie feller van start: stevig gitaarwerk en een gruizige, overrompelend ritmische structuur. En ook ‘Tenere’ en ‘Amghar’ klinken rauw, gruizig en disruptief. Tevens is op ‘Black Tenere’ de invloed van westerse muziek groter en staat dus dientengevolge dichter bij onze belevingswereld. Beluister bijvoorbeeld ‘Alyochan’ waarin we de invloed van rock horen, maar ook die van de dance, samengebald in een aanstekelijke mix van diverse muzikale culturen. Kippenvel krijgen we bij ‘Tamatant’ en dan met name door de intense, breekbare stem van Ag Haroun. Zeer krachtig klinkt de lang aangehouden gitaardrone in ‘Ariyal’, prachtig zoals de band dit uitbouwt tot een overdonderend rocknummer, met als hart het repeterende, meeslepende ritme.
Twee overdonderende albums die, ieder op geheel eigen wijze, laten horen dat de muziek van de Toeareg nog steeds springlevend is. Maar laten we Ag Haroun het laatste woord geven: “Music is a weapon of war without violence. It is a claim for justice and it is also the soul of humanity. It brings together human beings from different cultures and different languages and from different countries. If we were to invest more in culture today and less in weapons, the world would be different. Music is peace for our souls.”
Beluister en koop ‘Deran’ via Bandcamp:
Ook ‘Black Tenere’ van Kel Assouf is te beluisteren en te koop via Bandcamp:
