Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam – 25 mei 2019

Op een festival ter ere van de tachtigste verjaardag van Louis Andriessen mag één stuk natuurlijk niet ontbreken: ‘De Staat’. Dit stuk, dat Andriessen in 1976 net voor ‘Hoketus’, dat donderdagavond aan bod kwam’ schreef, betekende uiteindelijk zijn internationale doorbraak. Met name in de VS sloeg het stuk in als een bom en dreef menige buitenlandse componist naar Nederland om aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag van de grote meester les te krijgen. Nu is het aan het Antwerpse I SOLISTI, aangevuld met een aantal gasten – het stuk is voor een redelijk grote bezetting – om dit stuk gestalte te geven.

Geen geringe opgave, want het stuk mag dan redelijk rustig beginnen, schijn bedriegt. Reeds die eerste patronen, zo goed als unisono gespeeld door de hobo’s en de althobo’s, maar dan wel met een heel geringe verschuiving, vormen direct al een uitdaging qua timing. Dan nemen de trombones het over en komen de hoorns erbij en langzaam waaien de patronen over het ensemble uit, waarbij Andriessen het ene ritmische, vaak zeer krachtige, heftige patroon na het andere lanceert. En iedere keer blijkt het tempo nog een tandje hoger te kunnen, als Andriessen er niet voor kiest om het roer volledig om te gooien. Dat Andriessen in het midden van jaren ’70 zijn inspiratie deels weghaalde bij de minimal music is te horen, maar daar blijft het niet bij. De invloed van de jazz is eveneens groot, net als die van de rock, maar ook een componisten als iIgor Stravinsky en Charles Ives doen zich gelden. En dat alles in die typische stijl van Andriessen: ritmisch, harmonisch, vrijwel tot het laatst aan toe nagenoeg unisono en uitermate opzwepend. Goed gespeeld deelt Andriessen een mokerslag uit. En zoals gezegd, dat is beslist geen sinecure, nog voor de musici, nog voor de vier zangeressen die de fragmenten zingen uit Plato’s ‘De Staat’ waar Andriessen dit stuk op baseerde. Maar alles loopt hier prima en dirigent Etienne Siebens heeft het ensemble strak in de hand, voert onbekommerd het tempo op en weet deze voortdenderende trein uitstekend in de rail te houden.

‘M is for Man, Music, Mozart’ is inmiddels eveneens een klassieker. Andriessen schreef het in 1993 voor de BBC, waarbij hij regisseur Peter Greenaway vroeg om de film te maken. Een gouden greep, al was het maar omdat het de basis zou leggen voor twee opera’s die de beide heren samen zouden maken, ROSA, The Death of a Composer’ en ‘Writing to Vermeer’. Via het alfabet komen de twee uit bij de M, dat staat voor man, via movement en music komen ze uiteindelijk bij Mozart (het stuk werd oorspronkelijk geschreven voor een televisiespecial met de titel ‘Not Mozart’). Greenaway laat het geheel spelen in een zeventiende -eeuws anatomietheater waar de man tot leven komt en al dansend in contact komt met zijn omgeving, helemaal in die ietwat surrealistische, bevreemdende stijl van Greenaway. De muziek van Andriessen past daar wonderlijk goed bij. Vol citaten uit de jazz, het cabaret, de muziek van Mozart en wat al niet meer, creëert hij een aantrekkelijke, opwindende muzikale cocktail. Nora Fischer doet de rest met haar speelse en zeer swingende partij. Een elektrificerende uitvoering van een enerverende klassieker.

Voorafgaand aan deze twee stukken van Andriessen klinkt ‘Remote Places’ van Martijn Padding, één van die componisten die bij Andriessen studeerde. Het leuke is echter dat dit stuk, dat Padding schreef voor het roemruchte orkest De Volharding, ontstond net voor hij bij Andriessen ging studeren. En toch is diens invloed hier reeds merkbaar, iets dat Padding in een interview met Jacqueline Oskamp voorafgaand aan het concert onderschrijft. De bezetting, vrijwel geheel bestaand uit blazers, aangevuld met piano en contrabas, kleurt het stuk op bijzondere wijze. Padding creëert een vrij heftig, maar ook vrij abstract klanklandschap met een sterke spanning en grote dynamische contrasten. Eindigen doet hij met een dynamische, wat ruwe hoornsolo ter ere van Jan Wolff, zelf hoornist, maar vooral bekend als de man die het Muziekgebouw aan ’t IJ gestalte heeft gegeven. Het gebouw waar we van deze prachtige muziek kunnen genieten en zo is de cirkel weer rond.