TR Schouwburg, Rotterdam – 19 mei 2019

Onlangs sprak ik hier over het begrip opera in relatie tot hedendaagse producties die onder de naam opera, of muziektheater aan ons worden voorgesteld. Het was naar aanleiding van een aantal voorstellingen die deel uitmaakten van het Vlaamse festival Opera21. Inmiddels zijn in Rotterdam de Operadagen Rotterdam bezig en valt wederom de grote diversiteit op. ‘Toujours et Près de Moi’ en ‘The Cave’ zijn beiden voorbeelden van een andere opvatting van het begrip ‘opera’

‘Toujours et Près de Moi’ is een voorstelling van regisseur Patrick Eakin Young, waarbij hij gebruikt maakt van bestaande stukken van uiteenlopende componisten als Christiopher Fox, Carlo Gesualdo en Salvatore Sciarrino, gezongen door het uit vijf vocalisten bestaande EXAUDI, dat hier onlangs nog voorbij kwam naar aanleiding van een Cd met de ‘Vocal Works’ van Michael Finnissy. Van een origineel libretto is hier dus geen sprake en van een directe lijn met het verhaal evenmin. EXAUDI levert hier echter andermaal een topprestatie, de vijf vocalisten op een rij aan de achterkant van het podium. Vooraan staan Francois Testory en Sarah Thom die volledig non verbaal het verhaal uitbeelden. Het zijn duidelijk twee echtelieden die uit elkaar gegroeid zijn en het contact met elkaar schuwen, met name zij met hem. Gaandeweg ontvouwt zich de reden op een wel heel bijzondere wijze. De twee staan achter een tafel waarop twee kistjes staan, die zij na enige tijd openen, als een doos van Pandora. In allebei de kistjes zitten zijzelf in een jongere versie. Levensecht, al betreft het hier geprojecteerde hologrammen. Door het spel, je ziet hoe ze elkaar verleiden en met elkaar ruzie maken wordt gaandeweg duidelijk wat er is gebeurd, helemaal als er een tweede meisje in beeld komt en zichtbaar wordt dat de man het op enig moment niet zo nauw nam met de huwelijkse trouw. Maar dat loslaten van die herinneringen en dat met elkaar delen, want dat is natuurlijk wat hier wordt gesymboliseerd, lijkt wel een helende uitwerking te hebben en lijkt aan het eind dit stel weer dichter bij elkaar te brengen. De muziek, ook al is die niet voor dit stuk geschreven, voegt daarbij wel degelijk veel toe. Het bepaalt de sfeer en verklankt op een ander niveau zonder meer de emoties. Een bijzondere voorstelling.

Van een geheel andere orde is ‘The Cave’, een productie van de Griekse regisseur Elli Papakonstantinou, met de muziek van Tilemachos Moussas. Als uitgangspunt voor dit stuk nam Papakonstantinou het verhaal van de grot, afkomstig uit ‘De Staat’ van Plato. Hierin vertelt deze filosoof over geketende gevangenen die schaduwen van figuren op de wand zien en deze voor de realiteit houden. Zo zouden, zo is de meest gangbare verklaring, wij allen zijn. Wat wij voor de werkelijkheid houden is daar niet anders dan een afgeleide van. De echte werkelijkheid kennen wij niet. In ‘The Cave’ wordt deze lijn doorgetrokken en toegepast op de discussie over nep nieuws, de invloed van sociale media, virtuele realiteit en het begrip ‘post truth’. De muziek van Moussas is meer dan adequaat: middels keiharde, dreunende noise creëert hij een zeer claustrofobisch muzikaal landschap, uitstekend passend bij onze gevangenschap in de grot. En ja, dit stuk werpt interessante vragen op, bijvoorbeeld over het begrip ‘keuze’. Net zoals we voor een nieuwe telefoon kunnen kiezen, zo kunnen we ervoor kiezen om een bepaalde samenzweringstheorie wel of niet te geloven. Ook kennis en feiten zijn een product geworden, waar we vrijelijk mee om kunnen gaan en die onderling uitwisselbaar zijn. We kunnen het ‘liken’ en ‘volgen’. Middels de overdonderende muziek, de flitsende beelden en het wervelende tempo slagen de vijf musici / vocalisten erin ons mee te nemen op een enerverende, maar ook verontrustende trip.

Bekijk hier de trailers van de beide voorstellingen: