De Munt, Brussel – 8 mei 2019
In de Brusselse Munt is hij weer eens te bewonderen: ‘Tristan und Isolde’, het opus magnum van Richard Wagner. Of wellicht beter geformuleerd: te ondergaan. Want dit meesterwerk, hier in de regie van Ralf Pleger en met decors van Alexander Polzin, is niets minder dan een totaalervaring die alle zinnen op scherp zet en de luisteraar in de bijna vijf uur, inclusief twee pauzes, mee de diepte in trekt. Niet onbelangrijk daarbij is dat we het orkest en de vocalisten volledig mee hebben. En met name het Symfonieorkest van de Munt onder leiding van Alain Altinoglu schittert in deze zinderende, kolkende en aan alle kanten overstromende muziek.
Begin vorig jaar stond ‘Tristan und Isolde’ in Amsterdam, in de regie van Pierre Audi en met het orkest onder leiding van Marc Albrecht. Ik ben toen uitgebreid ingegaan op het verhaal en wat deze opera nu zo bijzonder maakt. Dat laatste nemen Pleger en Polzin als uitgangspunt: de romantische liefde die gek maakt van verlangen naar de ander en die dezelfde kenmerken heeft als een drug. En die er dus ook voor zorgt dat diegene die er onder lijdt op geen enkele wijze voor reden vatbaar is. Naar aanleiding van de uitvoering in Amsterdam kwam ik reeds op de tegenstelling tussen koning Marke aan de ene kant en Tristan aan de andere kant. Marke, reddeloos, als de redelijkheid zelve, de man die probeert te begrijpen wat er gebeurt. Maar er valt gewoonweg niets te begrijpen. Wat er tussen Tristan en Isolde gebeurt is van een andere wereld. Pleger geeft het mooi weer: Marke die staat te oreren, een prachtige rol van Franz-Josef Selig, probeert vat te krijgen op de situatie, terwijl Tristan op de grond ligt tussen de wortels van een enorme dode boom en zich niet laat horen. Maar die tegenstelling en hij had hier niet groter aangezet kunnen worden, zit natuurlijk op veel meer plaatsen in het verhaal. Brangäne, de dienstmeid van Isolde en Kurwenal, de vriend van Tristan proberen eveneens regelmatig om een ander perspectief te bieden. En natuurlijk ieder keer weer tevergeefs.
Wagner wist waar hij het over had en ging menige liefdesaffaire aan met desastreuze gevolgen. Hij zat er middenin toen hij begon aan ‘Tristan und Isolde’. Otto Wesendonck stelt in de zomer van 1857 zijn tuinhuis aan Wagner ter beschikking, die naar Zwitserland is uitgeweken omdat hij Dresden vanwege de revolutie van 1848 moest verlaten. Het is dan niet bepaalt verstandig om een relatie te beginnen met de vrouw des huizes, in dit geval Mathilde Wesendonck. Toch is dit wat Wagner doet met als gevolg ruzie en het vertrek van Wagner begin 1858 naar Parijs. Het komt niet tot een definitieve breuk met de Wesendoncks, te danken aan een al te redelijke Otto, maar dit gedrag van Wagner is wel tekenend en lijkt veel op wat hij zijn protagonisten in deze opera laat overkomen.
Pleger en Polzin bouwen, samen met Altinoglu door op dit hallucinerende aspect van de liefde en bouwen een surrealistische wereld waarin schijn en wezen volledig door elkaar heen lopen. Het krijgt prachtig vorm in de tweede akte waarin je ineens ziet dat die boom vol zit met wit geschminkte wezens die ineens tot leven komen! Zien we dingen die er niet zijn? Of is dit echt? En als het echt is wat is het dan? Verwarring kortom bij de toeschouwer. En dat doen deze twee op meer plaatsen. Een opera vol symboliek. Wat het allemaal betekent? Geen idee, maar dat past op zich wel, want die twee geliefden en de omstanders die het zich ontvouwende drama louter kunnen aanschouwen, hebben continu hetzelfde gevoel. Wat hier gebeurt? Geen idee. De muziek van Wagner, die bijkans uit zijn voegen barst van waanzin, komt hierbij bijzonder goed tot zijn recht, met name door de meeslepende en diepgravende lezing van Altinoglu. En dan zijn er natuurlijk de twee protagonisten, Tristan en Isolde. Door de enorme inspanning die gevraagd wordt van deze twee heeft De Munt gekozen voor twee zangers voor Tristan en drie voor Isolde. Vanavond zijn dit Bryan Register als Tristan en Ann Petersen als Isolde, Beiden zijn eerste klas. Dat de Deense Petersen meer dan bekend is met Wagner, ze zong inmiddels alle grote vrouwenrollen, hoor je hier goed terug en ze schittert met name in de eerste akte, gedreven door haar boosheid, vermengd met liefde. Diezelfde binding met Wagner heeft de Amerikaan Register en hij is met name fenomenaal in de derde akte waarin de waanzin zijn hoogtepunt bereikt en hij zwalkt tussen licht en donker.
Bekijk hier de trailer van deze productie:
