12 Ensemble is een Brits strijkersensemble, gevestigd in Londen, dat sinds de oprichting in 2012 aan een gestage opmars bezig is binnen het muziekleven van het Verenigd Koninkrijk en daarbuiten. Zonder dirigent spelen zij vooral vernieuwend repertoire, van serieus hardcore klassiek tot filmmuziek en treden zij net zo goed op in grote concertzalen als tijdens de Fashion week. Die variatie zien we ook terug op hun debuutalbum, heel toepasselijk ‘Resurrection’ genaamd.

Want alle stukken op dit album hebben op de één of andere wijze met dood, vergankelijkheid en herinnering van doen. Dat begint al met ‘Musique Funèbre’, een klassiek stuk van de Poolse componist Witold Lutoslawski uit 1958. Lutoslawski droeg dit stuk op aan zijn grote voorbeeld Béla Bartók. In Bartók herkende de Poolse componist zijn eigen strubbelingen met het Sovjet regime, maar bovenal sprak diens muziek hem aan en dan met name diens ‘Muziek voor strijkers, slagwerk en celeste’. Hij schreef ‘Musique Funèbre’ oorspronkelijk voor een grotere bezetting maar deze ingreep van het 12 Ensemble is zeker te rechtvaardigen. Het vierdelige stuk begint intens, in de ‘Prologue’, met een duet voor twee cello’s en met de andere strijkers erbij zwelt de klank aan. In het tweede deel ‘Metamorphoses’ breekt, conform de titel, de klank als het ware open, brengt de componist nieuwe kleuren naar binnen, al houden we ook hier een donkere ondertoon. Op weg naar het derde deel, ‘Apogee’, waarin het naadloos overgaat, neemt de intensiteit grootse vormen aan om uiteindelijk in dat ‘Apogee’ te landen. De ‘Epilogue’ is gespannen, de donkere lijnen van de strijkers maken hier de titel van het stuk: ‘Musique Funèbre’ meer dan waar. Eindigen doen we wederom met de cello.

De Amerikaanse componist Bryce Dessner schreef ‘Résponse Lutoslawski’ in 2014 op zijn beurt weer ter nagedachtenis aan zijn Poolse collega en als homage an het hierboven beschreven stuk. De muziek van ‘Musique Funèbre’ klinkt dan ook duidelijk door in Dessners stuk. De opening van het eerste deel ‘Resonance’ doet ons dan ook vaag denken aan het begin van ‘Metamorphoses’, al is van kopiëren absoluut geen sprake. Dessner schrijft meer in de geest van. Bijzonder is de lange hoge lijn van de viool in dit deel. Mooi is ook het ingetogen ‘Des Traces’, mede vanwege het repeterend motief dat de violen spelen en waar de cello’s en de contrabassen op variëren. Die ritmische dynamiek wordt naar het einde toe uitbundiger, ontwikkelt zich tot een stevige cadans. In de twee laatste delen: ‘Warsaw Canon’ en ‘Residue’ herkennen we de bijna mystieke sfeer die de muziek van Lutoslawski vaak kenmerkt en die Dessner zich volledig eigen heeft gemaakt. Dit is muziek zonder opsmuk die weet te raken.

Naast deze twee homages staan er nog twee kortere stukken op dit album. Allereerst ‘Ulysses Awakes’ van John Woolrich, die als uitgangspunt een aria uit Claudio Monteverdi’s opera ‘Il ritorno d’Ulisse in patria’ nam. In het verhaal leidt Ulysses, voor ons beter bekend onder zijn Griekse naam Odysseus, schipbreuk. Centraal staat hier de solo partij van de altviool, hier prachtig vertolkt door Simon Rowland Jones, ter vervanging van de menselijke stem bij Monteverdi. Maar de altviool klinkt even zangerig, even meeslepend. Bijzonder goed getroffen is verder de harmonie tussen solo instrument en ensemble. Woolrich is met andere woorden prima in staat een pakkend muzikaal verhaal te vertellen.

Bijzonder is ook zeker ‘Autumn Songs’ van Kate Whitley die de strijkers prachtig de op het ritme van de wind verwaaiende bladeren, kranten en plastic zakken laat verklanken. Een zeer spannend en enerverend stuk dat deze bezetting volledig tot zijn recht laat komen. Het was een opdrachtwerk van het ensemble. Een betere vraag hadden ze Whitley niet kunnen stellen.

Het 12 Ensemble heeft het zich met deze vier stukken niet bepaald gemakkelijk gemaakt. In alle gevallen moet een wereld aan gevoelens en emoties worden overgebracht en is er meer nodig dan goed spelen. In die taak slaagt dit ensemble opvallend goed. Meeslepende muziek en zeer goed gespeeld. Wat wil een mens nog meer?

Bekijk hier live uitvoeringen van ‘Musique Funèbre’ en ‘Autumn Songs’: