Theater aan de Parade – ‘s-Hertogenbosch – 2 november 2018

De compositie opdracht voor het Bosch Requiem, een vaste waarde in het Bosche muziekleven en sinds vorig jaar onlosmakelijk onderdeel van November Music, ging dit jaar naar de Australisch – Nederlandse componiste Kate Moore. Ze is inmiddels uitgegroeid tot één van de meest spraakmakende en bekendste componisten van haar generatie, iets dat mede te danken is aan de meeslepende muziek die zij schrijft. De voorlopige bekroning van deze zegetocht mocht zij vorig jaar in ontvangst nemen: de Matthijs Vermeulenprijs voor haar stuk ‘The Dam’ uit 2015, die daarmee tevens voor het eerst aan een vrouwelijke componist werd uitgereikt.

Het Bosch Requiem, of beter gezegd, ‘Lux Aeterna: Vivid’ is een tegenhanger van ‘Sacred Environment’ dat zijn wereldpremière beleefde tijdens de Proms van het Holland Festival vorig jaar. Vormt voor Moore hier de natuur van Australië en Zuid-Oost Azië de inspiratiebron, in ‘Lux Aeterna: Vivid’ ligt die in de natuur van Europa. Moore is een componiste met een boodschap. In een interview met Joep Christenhusz in het nieuwe door November Music uitgebrachte componistenportret zegt ze: “in het licht van een dreigende ecologische crisis zou ik mijn kunstenaarschap niet kunnen verantwoorden als mijn werk niet ook een geëngageerde kant zou hebben…In mijn ogen volstaat het vandaag de dag niet meer om louter vanuit een drang naar persoonlijke expressie te componeren…Zo bezien heeft mijn muziek zeker een activistische kant.” Maar de band van Moore met de natuur gaat veel verder dan louter activisme. Haar muziek zou er vrijwel zeker ook over gaan als er geen ecologische catastrofe voor de deur stond. Haar muziek is er namelijk tot in de haarvaten van doortrekken. De klankwereld voor Moore, de textuur van haar muziek is van een bijna organische verfijndheid. Zo ook in dit requiem. De herkenbaarheid van de muziek van Moore is groot, je pikt een stuk van haar er na een paar maten al uit. Echt verrassend klinkt dit requiem dan ook niet. Ook hier die nadruk op verfijnde weefsels, op over elkaar schuivende ritmische structuren, op pulserende klanken waardoor Moore nogal eens met de componisten uit de minimal music wordt vergeleken. Zo sterk herkenbaar dat je wel eens iets vreemds er tussendoor zou willen horen. Wat niet wegneemt dat Moore ook hier de luisteraar weer meesleept, in trance brengt en ja, bij tijd en wijlen ook zeker weet te verontrusten. Er staat immers nogal wat op het spel.

En het gaat hier tenslotte wel om een requiem. “Het is inderdaad een mis voor de doden”, zei ze tegen Mark van de Voort, die haar interviewde voor het tekstboekje: “maar over welke doden spreken we dan precies? Misschien gaat het dan wel over moeder aarde.” Het is niet voor niets dat Moore in ‘Lux Aeterna: Vivid’ de twee koren, Wishful Singing en Cappella Pratensis, in ‘Luciditeit: litanie van alle zielen’ in totaal 96 schepselen in het Latijn laat opnoemen, verdeeld over zoogdieren, bijen, vlinders en zangvogels. Een getal dat ze ontleende aan de 96 figuren die op de Sint Jan in Den Bosch zijn te vinden. Moore’s requiem wijkt echter in meer opzichten af van de door de eeuwen heen neergezette standaard. Zo is dit ‘Luciditeit: litanie van alle zielen’ tevens het Agnus Dei, zit dat normaal aan het eind, nu vormt dit het tweede deel van het uit vier delen bestaande stuk. Bijzonder is ook het ‘Stabat Mater’, dat deel uit maakt van ditzelfde ‘Luciditeit: litanie van alle zielen’ en dat wordt gezongen door de vijf dames van Wishful Singing, begeleid door Ramon Lormans van TEMKO op vibrafoon. Klanken die zich prachtig mengen met die van de vijf zangeressen, jammer dat de akoestiek van het Theater aan de Parade verre van optimaal is. En mooi is het ‘Dies Irae’ dat dit deel afsluit en waarvoor Moore koos voor de setting van een pianotrio. Violiste Jellantsje de Vries, celliste Lidy Blijdorp en pianiste Vivian Choi, allen leden van het door Moore opgerichte Herz Ensemble, spelen hier typische Moore muziek: clusters van noten groepeert ze in bedwelmende patronen over elkaar heen. Maar het best is Moore in het vierde deel, ‘Helderheid, litanie van alle heiligen & bomen’ dat achtereenvolgens bestaat uit het ‘Kyrie’ ‘Sancti’, ’24 bomen’ en tot slot ‘Lux Aeterna’, waarin Moore een sprankje hoop biedt. Het is in dit deel dat de bedwelmende klankwolken hun hoogtepunt bereiken, de fijnmazige structuur het beste tot uiting komt en Moore fijnzinnigheid koppelt aan mystiek. November Music 2018 is begonnen.

Bekijk hier de teaser van het Bosch Requiem: