De Link, Tilburg – 25 september 2018
Gisterenavond was de start van een nieuw seizoen bij De Link. Wederom is de organisatie erin geslaagd een prachtige serie concerten te programmeren waaruit weer eens blijkt dat ze daar in Tilburg prima de vinger aan de pols van de nieuwe muziek hebben. Daarover later meer, nu eerst naar het openingsconcert waar ze pianist John Snijders voor wisten te strikken met stukken van de Amerikaanse componisten Morton Feldman en Alvin Lucier.
Snijders is niet de eerste de beste en alleen al dat zegt iets over de reputatie die De Link in de afgelopen jaren heeft opgebouwd. Snijders studeert af in 1989 op piano bij het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, vervolgt zijn studie op hammerklavier bij een autoriteit op dit instrument, Stanley Hoogland en in compositie bij Louis Andriessen. Naast zijn carrière als pianist richtte Snijders het Ives Ensemble op waar hij ook artistiek leider van is en is hij Assiociate Professor in Music Performance aan de Engelse Durham University. En tussendoor had hij nog tijd voor De Link.
Morton Feldman eindigt hoog op Snijders’ lijst. Diens ‘Triadic Memories‘ nam hij onlangs op voor het prestigieuze Hat Hut, samen met ‘Piano’. Dit laatste stuk brengt hij ook hier, samen met ‘Palais de Mari’. ‘Palais de Mari’ is het allerlaatste pianowerk dat Feldman componeerde, tien maanden voor zijn dood in 1987. Hij schreef het op verzoek van zijn leerlinge Bunita Marcus die vroeg om een kort stuk. Met 25 minuten kreeg ze wat ze vroeg. Wie Feldman’s laatste werk kent, weet wat we bedoelen. De componist liet zich inspireren door een foto die hij zag in het Parijse Louvre. Daarop de resten van het paleis dat stond in de oude stad Mari in Oost Syrië, bewoond van 2900 tot 1759 voor Christus. Middels noten tast hij de contouren van het paleis af. Of dat is geslaagd, valt niet na te gaan, maar de muziek is in ieder geval typisch voor Feldman uit die periode. Het klinkt allemaal uiterst simpel, maar is het geenszins. Simpele, beknopte patronen, iedere keer weer net even iets anders, volgen elkaar op. Het tempo is laag en door het repeterende karakter kom je als luisteraar in een andere toestand van bewustzijn, alsof de tijd vertraagt. Ook typisch voor Feldman in die tijd: er is geen echt begin of eind. Het is net alsof je de concertzaal inloopt terwijl het stuk al bezig is en er weer uitloopt terwijl het nog niet voltooid is. ‘Piano’ dateert van negen jaar eerder en is duidelijk een heel ander stuk. Door het ontbreken van de repeterende patronen klinkt dit stuk veel minder contemplatief. De ingewikkelde, hermetische, ietwat grillige structuur en de grote mate van gelaagdheid maken het stuk minder toegankelijk. Bijzonder in dit stuk is het grote verschil in contrasten. We horen diep laag afgewisseld worden met ijl hoog en horen fluisterzachte passages afgewisseld worden met harde, overweldigende aanslagen, vooral dit laatst zet de boel danig op scherp en brengt spanning in de compositie.
‘Still Lives’ van Alvin Lucier dateert uit 1995 en is geschreven voor piano en elektronica. Vooral dat laatste is belangrijk want Lucier is geïnteresseerd in de ruimte tussen de noten en hoe die in elkaar overlopen. Met alleen een piano is het natuurlijk onmogelijk om dat te laten horen, vandaar de toevoeging van sinustonen waarin het verglijden wel hoorbaar is. Tevens is het nu ook mogelijk om die tonen te laten mengen met die van de piano. Op sommige momenten is dat, mede dankzij de akoestiek van het Cenakel, prima te horen. Voor de acht korte portretten, waar ‘Still Lives’ uit bestaat, baseerde Lucier zich verder op een achttal alledaagse objecten, net zoals schilders dat doen als ze een stilleven schilderen. De sinustonen tasten de contouren af van een ‘hangmat’ of een ‘broodmes’. In de meeste gevallen lukt het mij niet om het voorwerp erin terug te horen, maar de muziek kan gelukkig prima zonder. Het niveau van Feldman haalt Lucier bij lange na niet, maar onderhoudend is het zeker.
Beluister hier ‘Piano’:
