Het sinds 2007 bestaande Lutosławski Quartet ontleent zijn naam aan de eveneens uit Polen afkomstige componist Witold Lutosławski. Op het vorig jaar verschenen ‘2016’ speelt het stukken van drie jonge Poolse componisten: Marcin Markovicz, Andrzej Kwieciński en Paweł Mykietyn. Bijzonder aan het stuk van Markovicz, zijn vierde strijkkwartet, is bovendien dat deze laatste tevens de tweede violist is van dit kwartet, een situatie die we niet zo vaak meer tegenkomen.

In een interview met Ewa Szczecińska staat Markovicz stil bij dit proces. Hij betreurt het allereerst dat het zelf uitvoeren van de eigen composities nog maar zo weinig gebeurt en dat het vak van componist en musicus lang niet altijd meer samenvalt, terwijl dat in andere muziekvormen heel gewoon is. Hij heeft een punt, maar tegelijkertijd laat hij weten het ook lastig vinden zijn eigen muziek als één van de vier leden van het kwartet uit te voeren. Hij is er immers veel sterker emotioneel bij betrokken dan zijn mede muzikanten. Zijn rol als uitvoerend musicus is echter ook nog op een andere wijze van invloed op zijn werk. Bij het componeren van dit kwartet werd Markovicz bijna als vanzelf geïnspireerd door de stukken die het kwartet op het repertoire heeft staan, met als voornaamste het strijkkwartet van de naamgever, hoe kan het ook anders.

Dat geldt vooral voor het spannende eerste deel waarin stilte een zeer belangrijke rol speelt telkens onderbroken door enerzijds fluisterzacht spel en anderzijds krachtige frases. Dat motief komt terug in de delen twee tot en met vijf, steeds aan het begin. In het tweede deel vult Markowicz dat aan met citaten uit zijn eerste drie kwartetten, waaronder een wonderlijk intieme melodie. Het derde deel is een pittig scherzo waarvoor de componist zich mede baseerde op het vierde strijkkwartet van Grażyna Bacewicz. Het bevat een leuke percussieve passage, mede gebaseerd op het tweede kwartet van Paweł Mykietyn, waardoor het begrip strijkkwartet een nieuwe dimensie krijgt. Het vierde deel, eveneens een rustig deel, bestaat uit een aantal variaties op het tweede strijkkwartet van die andere Poolse held, Karol Szymanowiki. In het vijfde deel tenslotte refereert de componist aan samenwerkingen van het kwartet met jazzmusici als Uri Caine. Op basis van het bovenstaande bestaat nu wellicht het beeld van een samenraapsel van stijlen, dat valt erg mee. Markowicz slaagde er, mede door dat terugkerende thema, zeker in om een mooi evenwichtig kwartet te componeren.

Van Andrzej Kwieciński hoorde we eerder werk voor strijkkwartet. Onder de titel ‘Umbrae’ verschenen er vorig jaar opnames door het Royal String Quartet. ‘[P|PE(s)]’ uit 2016 staat daar echter niet op. In twaalf korte delen, geen van allen komen ze boven de twee minuten uit, schept Kwieciński een boeiende muzikale wereld. Die twaalf korte delen, met ieder een ander muzikaal motief, maakt snel omschakelen noodzakelijk, een gegeven dat de componist baseerde op het in de jaren ’80 populaire computerspelletje ‘Super Mario’. Naast dit spelelement bevat deze compositie tevens de nodige humor middels de aan de game wereld refererende geluiden.

Zoals in veel van Paweł Mykietyn’s werk speelt ook in zijn derde strijkkwartet het begrip tijd een grote rol. Het krijgt vorm door met mathematische precisie de muziek te laten accelereren van één klank naar een harmonische structuur, die naarmate de tijd verstrijkt steeds rijker en gevarieerder wordt, waarna hij het proces in omgekeerde volgorde in gang zet. Een boeiende exercitie waarin vanzelfsprekend de factor tijd een grote rol speelt.

In een bij de Cd gevoegde Dvd horen we fragmenten van de stukken die het strijkkwartet op het repertoire heeft staan, waaronder de stukken op deze Cd en staan de vier musici stil bij het proces van muziek maken. De plek die ieder lid van het kwartet inneemt, de verhouding tussen soleren en samenwerken, het interpreteren van de muziek, het keuzeproces bij nieuwe stukken, al die zaken waar een uitvoerend musicus zich mee bezig moet houden. Tevens wordt stil gestaan bij een belangrijke missie van dit kwartet: aandacht besteden aan jonge Poolse componisten en zorgen dat hun werk voor strijkkwartet wordt uitgevoerd. Een leuke toevoeging deze documentaire van Kuba Kossak, het biedt een interessante blik op dit strijkkwartet.