Het uit 1976 stammende ‘The People United Will Never Be Defeated!’ van Frederic Rzewski behoort zonder meer tot de belangrijkste hedendaagse werken voor pianosolo. De componist componeerde het stuk voor Ursula Oppens, die twee jaar later ook zorgde voor de eerste opname. In de jaren erna verschenen er opnames van Rzewski zelf en van pianisten als Stephen Drury, Yuji Takahashi, Marc-André Hamelink en in Nederland Ralph van Raat. Onlangs werd er door de Vlaamse pianist Daan Vandewalle een nieuwe opname toegevoegd aan het pandemonium, uitgebracht door Etcetera. Een goede gelegenheid om dit stuk hier voorbij te laten komen.
Rzewski schreef ‘The People United Will Never Be Defeated!’ als reactie op de staatsgreep in Chili, op 11 september 1973, waarbij Pinochet op wrede wijze, met behulp van de Verenigde Staten, de macht overnam van de eerlijk gekozen socialistische president Salvador Allende en is daarmee een ode aan Allende’s beweging. Als basis koos de componist dan ook hét Zuid Amerikaanse strijdlied uit die tijd ‘¡El Pueblo Unido Jamas Sera Vencido!’, ofwel in vertaling: ‘Een verenigd volk zal nooit worden verslagen’, in 1973 geschreven door de Chileense dichter Sergio Ortega. We horen dit lied terug in het openingsthema en het slot. De rest van het stuk bestaat uit 36 variaties op dit thema. Deze 36 variaties vallen weer uiteen in zes groepen die voldoen aan een bijna mathematische structuur. Zo is iedere zesde variatie van een set een soort van samenvatting van de vijf voorgaande variaties. Verder is het op één na laatste stukje nog de moeite van het vermelden waard. In het Cadenza improviseert de pianist. Iets wat de meeste pianisten achterwege laten, maar waar Vandewalle zich met verve van kwijt.
Bijzonder aan het stuk, dat dus duidelijk een politieke lading heeft, is het eclecticisme. Rzewski is zonder meer een klassieke componist, maar verweeft in dit stuk ook zijn ervaring als improviserend jazzmuzikant, die werkte met mensen als Anthony Braxton en Steve Lacy en zijn brede muzikale interesse die leidt van Zuid Amerikaanse muziek, via Amerikaanse folk naar de politiek gekleurde muziek van Hanns Eisler. Bij Rzewski vinden we het allemaal terug.
‘The People United Will Never Be Defeated!’ bestaat dus in wezen uit 39 korte stukjes, allemaal gebaseerd op die korte basismelodie, wat dit stuk maakt tot een prachtig caleidoscopisch werk waarin Rzewski dat Chileense strijdlied van alle kanten benadert. Aan Vandewalle heeft hij daarbij een uitstekende uitvoerder. Met veel souplesse baant hij zich een weg door de partituur. Snelheid combinerend met nauwkeurigheid en puntigheid, daarbij recht doend aan de diverse muzikale werelden die Rzewski in dit stuk oproept. Vandewalle is dan ook niet de eerste de beste. Hij is wereldwijd één van de weinigen die het complete ‘Opus Clavicembalisticum’ van Kaikhosru Shapurji Sorabji op het repertoire heeft staan en speelde al diverse keren het complete ‘Inner Cities’ van Alvin Curran dat meer dan zes uur duurt, maar meer nog dan dat, hij bracht ook een aantal latere stukken van Rzewski in première waaronder nog deze zomer ‘Songs of Insurrection’, een al even politiek geladen stuk als ‘The People United Will Never Be Defeated!’. De strijd gaat immers onverminderd voort.
