Toen Marc-André Souchay in een brief aan Felix Mendelssohn voorstelde om diens ‘Lieder Ohne Worte’ van tekst te voorzien reageerde de laatste negatief. Souchay was de mening toegedaan dat taal veel duidelijker was dan muziek, terwijl Mendelssohn juist de mening was toegedaan dat taal ambiguïteit en onduidelijkheid schept en dat er met muziek veel gerichter gecommuniceerd kan worden. Een interessante stelling die ook raakt aan het onlangs hier besproken boekje van Marlies de Munck, ‘Waarom Chopin de regen niet wilde horen’. Een stelling die ook door componist Yannis Kyriakides wordt uitgewerkt in diens ‘Words and Song without Words’ uit 2012.

Dit stuk voor cello en computer vinden we op het eerder dit jaar bij Unsounds verschenen ‘Subvoice’. Op dit album staan een negental composities die een relatie hebben met taal. In het eerder genoemde ‘Words and Song without Words’ heeft Kyriakides de tekst van de brief die Mendelssohn aan Souchay schreef vertaald in muziek. Meest ideaal is dat je de video met de tekst (zie hieronder) bekijkt terwijl je de muziek speelt als een soort van soundtrack bij de woorden. Een zelfde procedé hanteert hij voor ‘Music for Viola’ dat is gebaseerd op het woord ‘muziek’ in diverse talen. Ook hier transcribeerde Kyriakides de diverse letters tot muziek. Het levert een boeiende, contemplatieve solo, hier uitgevoerd door Elisabeth Smalt. Ditzelfde procedé van tekst omzetten in muziek hanteert Kyriakides in ‘Der Komponist’, dat hij baseerde op een uitspraak van de Duitse componist Helmut Lachenmann. Het stuk ging op 5 november 2015 in première, tijdens de dag die November Music weidde aan diens 80^ste verjaardag van deze componist, in een uitvoering van Philharmonie Zuidnederland onder leiding van Bas Wiegers en is hier destijds reeds uitgebreid besproken. Een ander voorbeeld is ‘Politicus (Dawn in the Giardini)’ voor geprepareerde disklavier waarvoor de componist ‘De Staat’ van Plato als uitgangspunt nam. Dit ruim 14 minuten durende stuk is een zeer klein deel van het 12 uur beslaande geheel dat Kyriakides maakte voor het Nederlandse paviljoen van de Biënnale van Venetië in 2011.

Voor ‘Paramyth’ koos Kyriakdies een opname gemaakt in zijn vaderland Cyprus van een lokale versie van het verhaal van Blauwbaard en zijn bruid. De stem van de vertelster bewerkte hij voor dit stuk met elektronische middelen en creëert daardoor een bijzondere eenheid met de drie akoestische instrumenten: viool, klarinet en piano. In ‘Toponymy’ sluit Kyriakides aan bij een bizarre realiteit in zijn eigen land, namelijk het onder Turkse overheersing staande noordelijke deel van het eiland. Dat leidde ertoe dat de plaatsen in dit gebied twee namen hebben: een Griekse en een Turkse. Kyriakides gebruikt twee computerstemmen, een mannelijke en een vrouwelijke die de plaatsnamen uitspreken en laat het geheel begeleiden door een strijkkwartet, hier het Hezarfen Ensemble, in een bij het opsommen van deze namen passende cadans.

Voor ‘Testudo’, een stuk dat Kyriakides componeerde voor bassist Dario Calderone baseerde hij zich op het geluid dat schildpadden maken. Het is gelinkt aan de mythe waarin Hermes een lier maakte van het schild van een schildpad. Met een contrabas volgehangen met elektronica creëert Calderone hier een wonderlijke soundtrack.

Twee stukken verdienen bijzondere aandacht. Het eerste is het uit meerdere lagen bestaande ‘Circadian Surveillance’. De basis voor dit stuk wordt gevormd door een veldopname van 24 uur gemaakt in de hoofdstad van Cyprus, Nicosía, die door Kyriakides is gecomprimeerd tot 24 minuten en is aangevuld met percussie. Tevens laat hij twee artiesten visuals toevoegen. De één schrijft in tekst wat we wellicht horen in de veldopnames, de ander tekent een plattegrond van de plek waar de veldopnames zijn gemaakt. Dat is natuurlijk niet te zien bij het beluisteren van de Cd, maar wel op de hierbij geplaatste video. Tot slot hebben we ‘Oneiricon’ dat uitgevoerd wordt door het ensemble Maze en dat als ondertitel meekreeg ‘For Ensemble and Computers’. De musici hebben allemaal de beschikking over een tablet met drie functies. Het genereert een interactieve partituur voor de musici gebaseerd op de omzetting van tekst in noten, het fungeert als een instrument dat sinus golven en pulses genereert en het produceert een tekst voor het publiek. Tijdens een optreden zie je de musici dan ook constant de tablets draaien. Maar ook zonder deze wetenswaardigheden is dit een bijzonder, verstild stuk.

Het album is te beluisteren via Bandcamp en daar te koop, maar ook bij Underbelly:

Bekijk hier de video van Words and Song without Words’:

En bekijk hier de video van ‘Circadian Surveillance’: