Muziekgebouw aan ’t IJ, Amsterdam (Holland Festival) – 10 juni 2017
Elektronica binnen de hedendaags gecomponeerde muziek, we kijken er zo langzamerhand niet meer van op. En samenwerkingen tussen diverse disciplines zijn inmiddels ook al lang geen uitzondering meer. Dat neemt niet weg dat de samenwerking tussen Mouse On Mars, oftewel de elektronica producers Jan Stephan Werner en Andi Toma, en Ensemble Musikfabrik onder leiding van André de Ridder zeker het één en ander toevoegt aan dit fenomeen. In de twee stukken die hier in het Muziekgebouw aan ’t IJ als onderdeel van het Holland Festival de revue passeren, ‘De umbris Idearum…The Acousmatic Memory Palace’ en ‘Paeanumnion’ trekt een wonderlijke wereld aan klanken aan ons voorbij.
Het soort samenwerkingen waar we hier over spreken, die tussen artiesten die niet primair actief zijn binnen de hedendaags gecomponeerde muziek en een klassiek ensemble, beperken zich meestal tot een eenmalige gebeurtenis. Vaak tijdens een festival. Ons eigen Metropool Orkest doet dit zoals bekend ook regelmatig. Maar bijzonder aan deze samenwerking tussen Mouse On Mars en Ensemble Musikfabrik is dat hij niet eenmalig is. In tegendeel, zij zijn reeds 10 jaar met elkaar in gesprek. Dat resulteerde tot de eerste uitvoering van ‘Paeanumnion’ in 2011. Sindsdien is het stuk meerdere malen gespeeld en heeft het zich steeds verder ontwikkeld. ‘De umbris Idearum…The Acousmatic Memory Palace’ is van recentere datum, het ging in augustus vorig jaar in première en laat dus ook zien dat de beide partijen nog niet op elkaar zijn uitgekeken.
‘De umbris Idearum…The Acousmatic Memory Palace’ is visueel het meest spannend. Het stuk, waar het concert mee opent, wordt deels in het donker gespeeld door een aantal gerobotiseerde percussie instrumenten, vergezeld van lichtflitsen. Op ongeveer één derde voegen de leden van het ensemble zich erbij, waardoor de klankerupties worden afgewisseld met lange, soms duister aandoende lijnen. Het middendeel is dan ook goed te definiëren als een soort van abstract klanklandschap, met een dramatische lading. En op het moment dat de indruk ontstaat dat het stuk als een nachtkaars uit zal gaan, gooit Mouse On Mars het roer radicaal om en brengt ritme naar binnen. Geen dansbaar ritme, maar elementen van techno vinden we er zeker in terug, afgewisseld met noise.
Hoe interessant ‘De umbris Idearum…The Acousmatic Memory Palace’ als stuk ook is, ‘Paeanumnion’ wint het. Ongetwijfeld heeft het te maken met dat aan dit stuk nu reeds jaren wordt geschaafd, maar hoe het ook zij, Mouse On Mars en Ensemble Musikfabrik nemen ons hier mee op een overtuigende muzikale trip, voortgestuwd door het ritme, wat ook hier niet dansbaar is maar wel energie geeft. Een eclectische trip langs uitersten. De techno is er, de noise is er, maar evengoed lijken we flarden Wagner en Mahler te horen, maar dan door de blender gehaald.
Deze twee stukken laten horen hoe crossover in de praktijk kan werken, als gelijkgestemde geesten als Mouse On Mars en Ensemble Musikfabrik elkaar vinden in één gemeenschappelijk doel. Een doel dat Werner als volgt onder woorden brengt: “Je hoort muziek anders als je samen met andere mensen bent. Wij staan niet boven het publiek. En we werken het beste met mensen die we vertrouwen, met wie we op gelijke voet kunnen staan, zoals Ensemble Musikfabrik. Het maakt ons ook niet uit of we in een gerenommeerd festival staan of in een vervallen kraakpand. Als het geluid maar onze omgeving is.”
Bekijk hier een korte film over de totstandkoming van ‘Paeanumnion’:
