De Link, Tilburg – 21 maart 2017
In krap een uur brengt de Maltese pianiste Gabi Sultana een indrukwekkend programma, bestaand uit werk van drie componisten die alle drie op geheel eigen wijze het gebruik van de piano als instrument oprekken. Middels preparaties , ongewone technieken en het gebruik van elektronica creëren Andy Akiho, Christopher Cerone en George Crumb een verrassende wereld. Sultana brengt de stukken met veel verve en enthousiasme. Opvallend daarbij is dat Sultana zowel excelleert in het verstilde, poëtische, vooral aan de orde in Cerone’s ‘Hoyt-Schermerhorn’ als in het heftige, bijna geëxalteerde dat we bij Crumb terugvinden.
Naar eigen zeggen is ‘Vick(i/y)’, uit 2008, een eerbetoon aan John Cage, George Crumb en Béla Bartók, waarbij Andy Akiho de piano ook ziet als een percussief instrument. Omdat effect te versterken schrijft hij voor dat de piano wordt geprepareerd met een achttal muntjes die tussen de snaren van een aantal middentonen worden bevestigd. Die noten aanslaan levert een geluid dat wel iets weg heeft van een gong of een klok, in ieder geval metalig klinkt. Dat levert een boeiend contrast op met de toetsen waarvan de snaren niet geprepareerd zijn en die dus gewoon klinken als een piano, vooral in het hoge en lage register. ‘Vick(i/y)’, genoemd naar de twee pianisten voor wie Akiho het stuk schreef: Vicki Ray en Vicky Chow, is verder een zeer ritmisch stuk wat nog versterkt wordt door de metalige, percusieve klank van die middentonen.
Christopher Cerone kiest voor een andere methode om de reikwijdte van de piano te vergroten. Hij maakt in ‘Hoyt-Schermerhorn’ creatief gebruik van elektronica. ‘Hoyt-Schermerhorn’ is een redelijk persoonlijk stuk. De naam verwijst naar een metrostation in Brooklyn waar Cerone vaak ’s-nachts op de trein wachtte. De tegenstrijdige gedachten en gevoelens die hem daarbij bezighielden, naar eigen zeggen nostalgie, angst, vreugde en paniek heeft hij in klank proberen te vatten. ‘Hoyt-Schermerhorn’ is dan ook een zeer intens en reflectief stuk waarin Cerone de luisteraar weet te beroeren. Het hoogtepunt is daarbij het moment waarop hij die elektronica inzet om een aantal zeer hoge noten te laten resoneren. Het levert een vreemd contrast op met de zeer ingetogen melodie die Sultana speelt in het lage register.
Verreweg de bekendste van deze componisten is natuurlijk George Crumb. In ’72/’73 schreef hij ’Makrokosmos, volume 1 & 2’ waarvan Sultana een deel uitvoert. Crumb verwees met deze serie naar ‘Mikrokosmos’ van Bartók, waarin deze ook kiest voor een serie experimenten. Dat Crumb een stuk verder gaat dan Bartók behoeft daarbij natuurlijk niet te verbazen. Sowieso staat Crumb bekend als een kunstenaar die de grenzen opzocht en dat doet hij zeker ook in ‘Makrokosmos’. Daarbij is Crumb vooral geïnteresseerd in klank en klankkleur en veel minder in ritme en melodie. Hij laat de uitvoerder dan ook een breed scala aan technieken toepassen om dit effect te bereiken. Onorthodoxe speeltechnieken als spelen met de gehele onderarm, het bewerken van de snaren in de piano door eraan te trekken of erop te slaan, het bedekken van snaren met blaadjes papier en het roepen en zingen van woorden behoren daarbij. Dit is een stuk waar Sultana haar energie volledig en kwijt kan en ze speelt het met volledige overgave en grote souplesse, ons in verbijstering achterlatend.
Bekjk hier opnames van ‘Makrokosmos’ tijdens het InnerSound Festival:
