De Japanse pianiste Keiko Shichijo nam onlangs een bescheiden album op met de ‘zes dansen’ van de Armeens Ottomaanse componist Komitas Vardapet. Een voor ons volstrekt onbekende componist die het absoluut verdient om onder de radar vandaan te komen. Hulde dan ook aan Arnold de Boer en zijn Makkum Records die het aandurfde om deze opnames uit te brengen.
Komitas Vardapet wordt op 26 september 1869 in Anatolië, Turkije geboren als Soghomon Soghomonyan in een arme familie. Zijn vader was schoenmaker, zijn moeder tapijtweefster. Als hij zes maanden oud is sterft zijn moeder en als hij elf is ook zijn vader. Gelukkig ontfermt een priester, G. Dertsakayan zich over hem en laat hem studeren aan het Echmiadzin seminarie. Hij maakt deze opleiding af, wordt monnik en uiteindelijk priester, ofwel ‘verdapet’ en neemt het pseudoniem Komitas aan naar een dichter uit de zevende eeuw. Van jongs af aan was Komitas geïnteresseerd in muziek en als kind leerde hij reeds volksliederen uit het hoofd. Een carrière in de muziek lag dan ook voor de hand en na een studie compositie in Berlijn (1896-1899) begint hij te componeren. Terug in Ottomaans Armenië ontwikkelt hij zich bovendien tot etno-musicoloog en verdiept hij zich extensief in de Armeense muziek. Vijftien jaar later slaat het onheil wederom toe. Op 24 april 1915, de eerste dag van de Armeense genocide, wordt hij in Constantinopel gearresteerd. Hij komt weliswaar vrij door bemiddeling van de Amerikaanse ambassadeur maar het leed is reeds geschied. Wat er precies allemaal is voorgevallen in die dagen na de arrestatie is nog steeds in nevelen gehuld maar feit is wel dat Komitas die gebeurtenis nooit meer te boven zou komen. Hij verhuist naar Parijs waar hij op 22 oktober 1935 sterft in een psychiatrische inrichting.
De zes dansen schreef Vardapet in 1906 in Parijs waar ze tevens hun première beleefden. De dansen zijn gebaseerd op originele Armeense dansen zoals Vardapet ze gehoord had tijdens zijn etno-musicologische reizen en vervolgens op kunstige wijze door hem bewerkt. De eerste, ‘Yerangi, betreft een dans voor vrouwen en Vardapet verklankt hier de vrouwelijke charme en elegantie op innemende wijze. Van ‘Unabi’ weten we niet voor welke dansers het is bedoeld, maar het klinkt majestueus, het zou een hofdans kunnen zijn, zo één die strak en sierlijk wordt gedanst, met streng afgemeten bewegingen. Het zeer korte ‘Marali’ klinkt al even elegant en melodieus. Bijzonder is ook het ritmische ‘Shushiki’ waarin Vardapet de tar, een strijkinstrument imiteert. ‘Het u Araj’ is een rondedans die door mannen wordt gedanst. Een meditatief ritme zet hier de toon, terwijl Vardapet hier de shvi en de dhol imiteert, oftewel de traditionele herdersfluit en een handtrommel, beide instrumenten uit de Armeense volksmuziek. Het afsluitende ‘Shoror’ is eveneens een dans voor de mannen en Vardapet geeft bij het spelen van deze dans als aanwijzing dat het majestueus en heroïsch moet klinken.
Keiko Schichijo, sinds enige jaren woonachtig in Amsterdam, kwam in 2012 in aanraking met de Armeense muziek. Ze raakte eraan verslingerd, ging zich verdiepen in Armeense componisten en kwam zo Komitas op het spoor. Dat leidde er onder andere toe dat ze in april 2015 werd uitgenodigd om zijn muziek te spelen in het net geopende Komitas museum in Yerevan, Armenië. De luisteraars van deze CD zal het niet verbazen want ze speelt deze zes dansen met veel overgave, souplesse en oog voor detail.
De CD is te beluisteren en te koop via Bandcamp:
