Orgelpark, Amsterdam – 27 januari 2017

Het leven verbeelden in anderhalf uur. In dit geval het leven van een vrouw. Met alle mooie en droevige momenten. Je kunt er een speelfilm over maken, maar je kunt het ook anders aanpakken. Bijvoorbeeld zoals Lichtbende doet. Een kunstenaarscollectief dat sinds 2010 de toverlantaarn en muziek hanteert om verhalen te vertellen. In 2015 maakten zij ‘Zeven Dagen’ met muziek van Olivier Messiaen en nu is het tijd voor een vervolg onder de titel ‘Zeven Nachten’ met muziek van Sofia Goebaidoelina en Henryk Górecki en natuurlijk met die toverlantaarns.

De toverlantaarn ofwel Laterna Magica behoort inmiddels reeds lang tot ons verleden. Waarschijnlijk uitgevonden door Christiaan Huygens in 1654 is dit apparaat een soort voorloper van de diaprojector, een apparaat dat we ook reeds naar zolder hebben verbannen. Glasplaten met daarop een tekening, in de tijd van Huygens of een foto, later in de geschiedenis, maken projecties mogelijk op een wand. En zo tonen Rob Logister en Marie Raemakers aan tijdens deze voorstelling, daar valt creatief mee om te gaan. Als poppenspelers bewegen zij de figuurtjes over het grote scherm, zo hun verhaal vertellend.

Het is een poëtisch, redelijk abstract verhaal dat draait om verlangen, moederschap, verlies van een kind, herinneringen – mooie en minder mooie, strijd, acceptatie en verzoening en alle emoties die daar bij horen. Met behulp van tekeningen, schilderijen van de Madonna met kind en abstracte beelden brengen de twee spelers het verhaal. Zonder taal, maar wel met muziek. Net als in ‘Zeven Dagen’ door organiste Gerrie Meijers en in ‘Zeven Nachten aangevuld met celliste Jacqueline Hamelink, die onlangs nog schitterde tijdens een soloconcert in De Link en zangeres Björk Nielsdóttir die we ook kennen van het Kaja Draksler Octet.

Geput wordt voor deze voorstelling uit het oeuvre van de Russische componiste Sofia Goebaidoelina en de uit Polen afkomstige en in 2010 overleden Henryk Górecki. De muziek van deze componisten, hoewel vanzelfsprekend niet voor deze voorstelling geschreven, leent zich hier prachtig voor. Zowel qua sfeer als qua muzikale kracht. Hun werk is dan ook, hoe verschillend ook van elkaar, vergelijkbaar qua spirituele zeggingskracht. De ambitie van beide componisten reikt beduidend verder dan het schrijven van een mooi muziekstuk. Beiden hebben de ambitie dingen in beweging te zetten, tot nadenken te stemmen en te ontroeren. Górecki is daarin het meest uitgesproken. Zijn muziek heeft onmiskenbaar daarbij ook iets theatraals en hij schuwt het grote gebaar allerminst. Het is goed te horen in die overbekende derde symfonie. De muziek van Goebaidoelina is abstracter en subtieler. Haar muziek mist het theatrale element volledig. Waar Górecki het vaak zoekt in het grote gebaar wijkt Goebaidoelina uit naar de details als de kleur van de klank en de onverwachte techniek om haar boodschap over te brengen.

‘O Domina Nosta, opus 55′ voor sopraan en orgel van Górecki is zowel de start – nacht van verlangen, als het sluitstuk – nacht van verzoening, van de uit zeven delen bestaande cyclus. In het eerste deel start het orgel met sonore, sombere klanken, als een zware drone. Meijers treft de sfeer in het stuk op prachtige wijze. Als Nielsdóttir invalt is het met veel intensiteit en een melancholische ondertoon, zo kenmerkend voor het werk van Górecki.

Voor de delen twee tot en met vijf – verlies, weemoed, herinnering en schaduwen is gebruik gemaakt van Goebaidoelina’s muziek. We horen ‘In Groce’ voor cello en orgel, de zes preludes voor cello solo en ‘Licht en donker’ voor orgel. Het zijn hier vooral de zes uiterst moeilijke preludes die opvallen en die door Hamelink met een zeer intense, maar ook ingehouden dramatiek worden vertolkt. Voor het zesde deel, ‘Nacht van verzoening’ wordt Górecki’s ‘Kantata’ voor orgel ingezet.

Samenvattend kunnen we stellen dat deze voorstelling zeker als geslaagd kan worden beschouwd en als een voorbeeld van de stelling dat kunst leeft en in beweging is.

Bekijk hier de trailer voor ‘Zeven Nachten’: