De Link, Tilburg – 20 september 2016

Bij het samenstellen van het programma voor het seizoen ’16 / ’17 hadden ze bij podium De Link in Tilburg blijkbaar de wens om maar direct goed te starten. En als dan ook nog eens saxofonist Tom Sanderman, één van de organisatoren, aankondigt dat dit misschien wel het beste concert wordt van het seizoen zijn de verwachtingen natuurlijk wel erg hoog gespannen. Overigens, het is niet zonder gevaar om met het beste concert een seizoen te beginnen. De lat ligt dan immers wel erg hoog.

Maar goed, het ontbreekt ons bij zo’n eerste concert natuurlijk volledig aan referentiemateriaal om überhaupt zo’n uitspraak te kunnen doen. We laten Sanderman’s opmerking dan maar voor wat hij is en spreken ons maar gewoon uit over dit concert, op zichzelf staand. Nu is Ensemble Klang natuurlijk niet zo maar een groepje musici, integendeel, in de afgelopen jaren is het uitgegroeid tot één van de meest toonaangevende ensembles in onze contreien en heeft het reeds menige belangwekkende première gebracht of op andere wijze werk gebracht dat er toe doet, zoals nog niet zo lang geleden de Nederlandse première van ‘Professor Bad Trip’ van Fausto Romitelli. Een stuk dat overigens ook op het programma staat in de komende editie van November Music.

In dit concert speelt Ensemble Klang een ander belangrijk stuk, ‘Debris and Alchemy’ van Kate Moore, één van de sleutelstukken van dit ensemble. Ensemble Klang had ook niet eerder dan op deze avond het stuk kunnen spelen aangezien de kapel van het Cenakel, waar de concerten van De Link plaatsvinden, nog geen orgel had. Die is deze zomer geplaatst en nu dus ook feestelijk ingewijd. ‘Debris and Alchemy’ heeft in alles de signatuur van Moore. Qua structuur en klankkleur past het stuk uitstekend binnen haar oeuvre en het bevat alle elementen van wat haar werk zo kenmerkend maakt. Het stuk begint dan ook met als panelen over elkaar heen schuivende klanken. Laag over laag, vaak klinkend als de branding in zijn hallucinerende schoonheid. Gevolgd door een passage waarin de drie blazers, twee tenorsaxofoons en een trombone elkaar afwisselen in lange kristalheldere lijnen, klinkend als misthoorns. Zeker als je het afzet tegen het geluid dat we op de achtergrond horen en dat nog het meest wegheeft van het geruis van de wind. Het wordt afgebroken door de piano met een melodie die wel als typisch voor Moore te beschouwen is, langzaam vormend, repetitief, geleidelijk aan dynamiek winnend, om uiteindelijk groots en meeslepend te eindigen. Moore is als geen andere componist in staat om de luisteraar mee te zuigen, als in een draaikolk. Dat kenmerkt haar werk in het algemeen en het kenmerkt ook zeker dit stuk. En de akoestiek van de kapel en niet te vergeten, de uitvoering door Ensemble Klang dragen hier nog eens fors aan bij. Bijzonder is ook het einde van het stuk. Een overdonderende climax met heftig slagwerk waarna we alleen nog de kleine metalen knijpertjes horen, die langs de spaken van twee draaiende fietswielen glijdend een tikje geven als ze de as raken.

De opnames van ‘Debris and Alchemy’ zijn te beluisteren en te koop via Bandcamp:

Het nieuwe stuk dat de eveneens uit Australië afkomstige Michael Smetanin schreef voor Ensemble Klang en voor de Music Board of the Australia Council stelt eveneens hoge eisen aan de kwaliteiten van dit ensemble. Een belangrijke basis in het stuk ‘KlangTek’, en de titel verwijst er reeds naar, is een man die Smetanin tegenkwam in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur en die gehele tijd ‘Klang’ riep. Smetanin maakte opnames van de man zijn uitspraak en vulde die aan met andere veldopnames uit Maleisië. Het stuk begint met die opnames, eerst nog wanordelijk klinkend met geluiden die van alle kanten lijken te komen. Gaandeweg kruipt er echter iets van ritme in het stuk en ontstaat er vorm, met name door de blazerspartijen. Waarbij de elektronica als een soort vervaarlijke onderstroom fungeert en het vreemde ‘Klang’ gebrabbel voor een vervreemdend, bijna psychedelisch effect zorgt. En zo kent het stuk een aangename afwisseling tussen wat meer chaotisch, bijna atonale momenten, waarin de elektronica vaak de overhand heeft en die ritmische blazerspartijen. Enige bezwaar aan dit stuk is de lengte. Er zit uiteindelijk te weinig variatie in om tot het einde toe te blijven boeien.

Maar al met al een fantastisch concert, met name door de uitvoering van ‘Debris and Alchemy’. Of het ook het beste concert van dit seizoen wordt, zal moeten blijken. Ensemble Klang legt de lat in ieder geval bijzonder hoog.