Diverse locaties, Den Haag – 1 april 2016

In de zes jaar, inclusief deze editie, dat het Rewire Festival nu bestaat is het uitgegroeid tot één van de toonaangevende festivals voor experimentele muziek. De redactie van Gonzo (Circus) schrijft niet voor niets: “Een blik op de volledige lijst maakt lichamelijke atoomsplitsing wenselijk.” Ja, welke geleerde gaat dat nu eindelijk eens mogelijk maken? Nu moeten we altijd onmogelijke keuzes maken. Wat daarbij wel helpt is dat het festival er dit jaar in geslaagd is om locaties te vinden die op maximaal vijf minuten lopen van elkaar liggen. Dat scheelt in ieder geval tijd en energie. Dus waren er op deze eerste dag, de vrijdag weer fascinerende zaken te zien en te horen, die allen één ding met elkaar gemeen hebben: allen zoeken in één of andere vorm het experiment en trekken zich niets aan van eventuele muzikale grenzen. En het is de kracht van Rewire dat het deze artiesten weet op te sporen en naar Den Haag te halen. Soms levert dat bijzondere gebeurtenissen op. Zo beleefde ‘Under the Skin’ van de Britse Mica Levi, de soundtrack van de gelijknamige film van Jonathan Glazer, zijn Europese première. Het stuk voor strijkers, slagwerk en elektronica wordt hier uitgevoerd door het Duitse Stargaze Ensemble in de Grote Kerk, een perfecte ambiance voor dit duistere, magische stuk. Muzikaal is het een soort kruising van Henryk Górecki en Godspeed You! Black Emperor. Het heeft qua poëzie en intensiteit elementen die we ook bij componisten als Górecki tegenkomen en het heeft de slagkracht en de duisternis van postrock groepen als Godspeed You! Black Emperor. Op sommige moment krijg je dan ook de koude rillingen van de duistere en koude slagen van het slagwerk, de donkere drone van de versterkte contrabassen, in combinatie met de ijselijk klinkende violen. En dan in die prachtige akoestiek en sfeer van de kerk. Een mooiere dienst is niet mogelijk.

Beluister hier ‘Lipstick to Void’ uit ‘Under the Skin’:

De suite die de de Canadese componist Pierre Alexandre Tremblay ons voorschotelt valt dan wat tegen. Er zitten zeker boeiende momenten in de drie stukken waaruit dit werk bestaat, maar het is te weinig om de aandacht vast te houden. In deze suite onderzoekt Tremblay de samenhang tussen live performance en de muziek die komt uit luidsprekers en dus via elektronica wordt vorm gegeven. In het eerste deel komt dit het beste tot zijn recht als basklarinettiste Heather Roche de dialoog aangaat met de vijf luidsprekers. Het gaat er bij tijd en wijlen heftig aan toe met menig angstaanjagend gepiep. Ook het derde deel kent mooie momenten met sopraan Peyee Chen. Haar performance loopt van stemkunst tot zang en is regelmatig van grote intense schoonheid. De bijdrage van Tremblay zelf is het minst spannend, vooral het begin klinkt rommelig en gezocht. En dat geeft aan waar het bij Tremblay aan ontbreekt: samenhang en consistentie. Tremblay wil wel héél erg veel in één stuk, te veel, waardoor het aan kracht inboet. Schrappen is hier het devies.

Nee, dan Yannis Kyriakides in zijn duet met Andy Moor. Kyriakides’ ster als componist is de laatste jaren tot grote hoogte gestegen – zo brengt het fameuze Kronos Quartet op het komende Holland Festival een nieuw stuk van hem in première, waardoor we zouden vergeten dat hij ook nog steeds zelf graag achter de knoppen staat. Ook in deze set spelen Kyriakides en Moor materiaal van het project waar ze reeds enige jaren mee bezig zijn en waarvan reeds twee CD’s mee uitgebracht zijn: ‘Rebetika’ en ‘A Life Is A Billion Heartbeats’. Het draait hier om de zogenaamde Rebetika muziek. Deze Griekse muziek die met name populair was in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw, met zangers en zangeressen als: Rita Abatzi, Markos Vamvakaris en Giorgos Batis kent zijn wortels bij de Griekse inwoners van wat nu het westen van Turkije is. Nadat Griekenland zich in het begin van de 20ste eeuw had losgemaakt van het Osmaanse rijk, kwam er in beide landen, Griekenland en het huidige Turkije, een vorm van zuivering op gang die aan beide kanten leidde tot een behoorlijke vluchtelingenstroom. Dat de muziek van deze Grieken dan ook een grote oriëntaalse invloed kent is dus niet vreemd. Kyriakides gebruikt de liederen, via samples, als onderlaag voor zijn boeiende elektronische uitweidingen. Die combinatie van exotisch aandoende zang, het dreunende en slepende ritme van Kyriakides en Moor’s langgerekte gitaarlijnen neemt ons mee op een exotische reis. Het is soms vervreemdend en op andere momenten weer heel herkenbaar, maar altijd uiterst ritmisch en melodieus.

Beluister hier ‘Rebetika’, dat evenals ‘A Life Is A Billion Heartbeats’ te beluisteren en te kopen is via Bandcamp.

In het project van producer James Holden met Maalem Houssam Guinia komen we eveneens die mix tegen van diverse muzikale stijlen. Elektronica producer James Holden vertrok in 2014 naar Marrakesh, Marokko voor een residentie bij de fameuze Gnawa muzikant Maalem Mahmoud Guinia. Gnawa is oorspronkelijk een spirituele stroming binnen de Islamitische Sufi traditie, maar heeft zich meer en meer tot een muzikale stijl ontwikkeld en Gnawa muzikanten reizen tegenwoordig de wereld over met hun spirituele, transcendente en hypnotiserende liederen. De residentie van Holden bij Guinia leidde tot een gezamenlijke EP ‘Mahaba’. Vorig jaar overleed Maalem Mahmoud waarna, volgens de traditie zijn zoon, Maalem Houssam het stokje overnam. Rewire haalde de twee, samen met vier dansers, naar Den Haag voor een eclatante show. De instrumentatie is van een ongelofelijke simpelheid. Naast een drie-snarig snaarinstrument, een guembri, die bespeeld wordt door Guinia, zijn er de vier dansers die ieder een garageb, een soort van ijzeren castagnetten, hanteren. Wat dan nog rest zijn hun stemmen, waarbij er één als een soort van voorzanger fungeert waar de rest op reageert. Holden voegt hier vervolgens zijn klankwereld aan toe. Het geluid van zijn synthesizer klinkt opvallende vaak als een orgel: weids, gedragen en met een vol geluid. En, dat moet gezegd worden, hij stelt zich hierin bijzonder bescheiden op, waardoor het als een krachtige ondersteuning werkt van deze wonderlijke muziek en het dit ensemble geen moment overvleugeld.

Bekijk hier opnames van wijlen Haalem Mahmoud Guinia tijdens een concert in Essaouira, Marokko, kort voor zijn dood in 2015: