Plus Etage (A New Wave of Jazz), Baarle-Nassau –15 december 2024

Enkele maanden geleden kwam het eerste album uit van Transition Unit, een trio bestaande uit saxofonist José Lencastre, pianist Rodrigo Pinheiro en gitarist Dirk Serries, op Serries’ label A New Wave of Jazz. Ik betoonde mij enthousiast over dit afwisselende ‘Face Value’. De opnames vonden overigens al in mei 2023 plaats in een studio in Portugal. Wat er sindsdien niet van kwam was optreden voor publiek, tot gisterenavond dus, als onderdeel van de serie concerten die Serries organiseert in samenwerking met de PlusEtage in Baarle-Nassau. Met deze twee musici in de buurt neemt Serries ook direct de kans waar om dezer dagen opnames te maken voor een tweede album.

In mijn verslag over het eerste album vallen termen als “abstract”, “weerbarstig” en “onstuimig”, naast dat er sprake is van “uiterst ingetogen klanken”. Zelfs word ik zo nu en dan melodische patronen gewaar. Het zijn etiketten die ik één op één ook op dit concert kan plakken, zo blijkt al snel. Neem die eerste set, die vrij voorzichtig, verkennend van start gaat met Lencastre en Pinheiro, die elkaar vrij goed kennen en samen ook deel uit maken van José Lencastre’s nau quartet, iets dat je goed terughoort tijdens dit concert. Serries biedt ondersteuning aan het bouwwerk dat hier langzaam maar geleidelijk vorm krijgt. Pinheiro en Serries dragen zorg voor de bedding, waar Lencastre zijn vaak opvallend melodieuze patronen overheen legt. Soms loopt het tempo op en overheerst de ritmiek, waar Lencastre met zijn felle klanken dan nog maar net doorheen weet te breken, maar vaak gaat het er ook veel meer ingetogen aan toe.  Een opvallend moment in de eerste set doet zich ongeveer halverwege voor: Pinheiro en Serries stappen over op een wat slepende ritmiek, de tot op dat moment heersende abstractie te niet doend. Aanleiding voor Lencastre, de gehele avond te horen op zijn altsax, om een enigszins getormenteerde, maar aantrekkelijke melodie te blazen. De spanning loopt wat op, de ritmiek krijgt een nog sterker meeslepend karakter. Uiteindelijk blijft louter Pinheiro over, met enkele noten een brug slaand naar een wederom meer abstracte frase. En ook nu loopt de spanning op en is het met name Lencastre die opvalt met zijn heftig, sputterende spel, aangevuurd door Pinheiro wiens handen zich razendsnel over de toetsen bewegen en Serries die zijn gitaar met de strijkstok bewerkt, een geluid producerend dat, zoals ik eerder opmerkte, meer wegheeft van een contrabas dan van een gitaar.

Het begin van de tweede set lijkt op die van de eerste, al zijn het nu Lencastre en Serries die aftrappen. Lang duurt het ingetogen spel hier niet, al snel schiet het trio weer vol in de actie en spreiden Pinheiro en Serries de loper uit voor Lencastres doldwaze uitspattingen. Prachtig hoe deze drie musici elkaar hier opstuwen tot grote hoogte, volledig verdiept in hun spel. En ook hier is abstractie weer het codewoord, al wil zeker Lencastre nog wel eens richting de melodie bewegen. Zoals gezegd, het gaat er ook regelmatig veel minder heftig aan toe. Zo horen we in die tweede set een prachtig ingetogen dialoog tussen Pinheiro en Serries, met karige klanken vindt er een boeiend vraag- en antwoordspel plaats. En als Lencastre zich er uiteindelijk bijvoegt, doet hij dat met een vrij donkere, sonore klank, er alles aan doend om dit fragiele bouwwerk aan te vullen, in plaats van te verstoren. Een aantal duetten tussen Pinheiro en Serries verderop in deze set sorteren hetzelfde effect. Telkens vormen die ook weer de opmaat tot meer hectische frases. Eén daarvan valt vooral op en dat is die waarin Serries wederom naar zijn strijkstok grijpt. Nu trekt hij deze zo strak over zijn snaren dat het eerder klinkt alsof hij planken aan het zagen is dan gitaar aan het spelen. Het vormt de opmaat tot één van de meest heftige momenten tijdens dit concert, een wervelstorm aan klanken trekt er door de zaal.