Gisteren kwam hier het concert voorbij dat klarinettist Tom Jackson, altviolist Benedict Taylor en gitarist Daniel Thompson  afgelopen zaterdag gaven in de PlusEtage. Zoals ook toen al gemoireerd, staan de drie ook op goede voet met Dirk Serries en zijn partner Martina Verhoeven. Alle vijf horen we ze op het onlangs in eigen beheer verschenen ‘Martina Verhoeven Invites’, bevattende concertopnames uit juni 2023 in het Londense Café OTO. Verder horen we in dit tentet Charlotte Keeffe op trompet, Colin Webster op altsax, Tom Ward op basklarinet en fluit, Cath Roberts op baritonsax en Andrew Lisle op drums. Verder verschenen zopas bij A New Wave of Jazz ‘Analog Deviation’, van het wisselende collectief Tonus, dit keer bestaand uit Taylor, Serries en Verhoeven en ‘Indicator Light (Live at Paradox 2023)’ van het Martina Verhoeven Quintet, met wederom  Verhoeven, Serries en Webster en aangevuld met bassist Gonçalo Almeida en drummer Onno Govaert.

Ook ‘Martina Verhoeven Invites’ bevat volledig geïmproviseerde muziek, vandaar dat de twee delen simpelweg ‘Set 1’ en ‘Set 2′ als titel hebben meegekregen. Klanken komen van alle kanten, vormen zeer geleidelijk een bouwwerk. We horen de blazers in samenhang en tegelijkertijd ook weer niet, horen Lisle’s slagen, Ward erdoor heen priemen op fluit en de gitaristen en de altviool zijn aanwezig met ietwat stug snarenspel. De muziek krijgt vaart, het tumult neemt toe, Verhoeven laat zich echter geenszins tegenhouden en breekt erdoor heen met krachtig spel. Dan doet toch weer de rust zijn intrede, of we in een duister woud zijn beland, zo klinkt het hier. Verderop komt de dynamiek echter weer terug en belanden we in een redelijk chaotische noise explosie. En met een tentet betekent dat vanzelfsprekend een overdaad aan klanken. Creatieve blazersbewegingen, heftig snarenspel, terwijl piano en drums het geheel afmaken. Na de volgende rustige frase ontstaat er ineens ritmiek, als dat van een trein, terwijl de spanning wederom oploopt en die ritmiek als vanzelf oplost in de chaos.

De tweede set begint direct uiterst onstuimig, de klanken buitelen hier als volleerde acrobaten over elkaar heen. Heerlijk fel pianospel van Verhoeven hier, met recht klaterende noten te noemen, terwijl de rest haar op orkaankracht ondersteuning biedt. Hier komt de rust zo ongeveer rond de zevende minuut, met een prachtige passage waarin de blazers in dialoog met elkaar treden, waarna de spanning als vanzelf weer oploopt tot orkaankracht, subtiliteit is nu ver te zoeken. Pas tegen de twintigste minuut zijn ze uitgeraasd en is er weer ruimte voor meer ingetogen klanken en zelfs voor een zekere beheerste ritmiek, waarna het geheel langzaam lijkt uit te doven. Dat gebeurt echter niet, Verhoeven zet een nieuwe frase in gang en de vijf blazers laten tot slot van deze tweede set, ondersteund door de snaren, een boeiend staaltje harmonie horen.

‘Analog Deviation’ is als enige van de drie albums opgenomen in de studio, bij Serries thuis. Twee stukken bevat het, ‘Inbound’ en ‘Outbound’. Hét kenmerk van Tonus is de aandacht voor ingetogen klanken, iets dat we ook op dit album volop meekrijgen. In eerste instantie horen we de drie in opperste harmonie met fragiele bewegingen van het snarenspel en ja Verhoeven beroert soms een enkele toets. Een wonderlijk klankspel waarin hoegenaamd niets gebeurd, muziek zonder enige vorm van progressie. Iemand krast over een snaar, de ander plukt eraan, iedere keer weer een andere klank. Het kraakt, wringt en sputtert naar hartenlust. Spel dat je dwingt tot geconcentreerd luisteren, om geen nuance te missen. Vrij duistere muziek ook in dat ‘Inbound’, de spaarzame noten die Verhoeven aanslaat zitten vrijwel altijd in het lage register en ook Serries en Taylor zoeken de wat meer donkere klanken. Mooi ook die door Taylor geïnitieerde gelijknamige bewegingen verderop in dit eerste stuk, waarna er toch even iets meer dynamiek in de muziek kruipt, zelfs iets van een gemankeerde ritmiek. ‘Outbound’ begint al even ingetogen, maar bezit direct al wat meer structuur. En in dit deel is de piano sterker aanwezig dan in ‘Inbound’ en is het klankpatroon minder duister. Al kan het hier soms ook goed wringen en knarsen, mede met dank aan Taylor. Als mooi voorbeeld van dat laatste kan die passage rond de twaalfde minuut dienen, ik trek mijn opmerking over “minder duister” direct weer in. En soms, zoals even hierna, lijken we meer met percussie van doen te hebben, dan met de combinatie altviool – gitaar – piano, duidelijke gevolgen van een wederom onorthodoxe instrumentbehandeling. Dan bewegen we ons reeds richting het einde van dit stuk, met een opvallende ritmiek van Verhoeven in het hoog en stroef spel van de beide snaren bezitters.

Mooi dat het enerverende concert dat het Martina Verhoeven Quintet op 12 februari vorig jaar gaf in het Tilburgse Paradox nu ook op Cd verkrijgbaar is. Een soort van vervolg op het optreden dat hetzelfde kwintet gaf tijdens het Roadburn Festival in 2022 en dat later dat jaar onder de titel ‘Driven’ verscheen bij Klanggalerie. Heel uitgebreid stil staan bij dit album doe ik dan ook niet, dat deed ik hier immers reeds. Maar het is voor mij natuurlijk wel leuk om nu de Cd er is nog eens het verslag bij het concert door te lezen, met de vraag in het achterhoofd: hoe goed heb ik toen geluisterd? Nou, best goed, zo blijkt – en nee, ik heb achteraf niets aangepast. Een inderdaad onstuimig concert, wel wat lijkend op dat van het tentet in Londen, alleen nu met maar één blazer, in plaats van vijf. De enige die wat meer aandacht had mogen krijgen is Verhoeven zelf, die met name in die dynamische passages voor flink wat reuring zorgt. Bij deze rechtgezet.

Alle drie de albums zijn te beluisteren via Bandcamp en daar ook te koop: