Tot slot van onze serie ‘de saxofoon in kwartetvorm’ komt een prachtige box van Anthony Braxton aan bod: ‘SaxQT (Lorraine) 2022, verschenen bij het Italiaanse i dischi di angelica. Nu een kwartet louter bestaand uit saxofonisten, aangevuld met elektronica. Het betreft opnames van een viertal concerten, verspreid over vier Cd’s, waaronder één die hier reeds eerder voorbij kwam, het concert in De Singel, Antwerpen op 5 juni 2022, waar ik tot mijn grote vreugde bij kon zijn. Verder vinden we hier de opnames van concerten in Vilnius, Bologna en Rome. De kern van het kwartet op deze vier Cd’s bestaat uit Braxton zelf, op alle Cd’s te horen op alt-, sopraan- en sopraninosax; James Fei op sopranino- en altsax en Chris Jonas op alt- en tenorsax. Verder werkte Braxton in Vilnius samen met André Vida op bariton-, tenor- en sopraansax en tijdens de overige drie concerten met Ingrid Laubrock, te horen op sopraan- en tenorsax.
De titel ‘Lorraine’ slaat op de compositiemethode, die door de tijd heen bij Braxton wisselt. Ik stond er reeds bij stil in de recensie naar aanleiding van het concert in Antwerpen. Verder heeft Braxton de gewoonte zijn composities geen naam te geven, maar een nummer. Hier betreft het de Composities 436 t/m 439. ‘Composition nr. 436′ klonk dus in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, op 29 mei 2022. Vanuit de klankmist, waarvoor primair hier de elektronica dient, klinken de vier saxofoons, los van elkaar verschillende figuren blazend. Vaak klinkt dit allemaal redelijk abstract, maar er zijn zeker ook momenten, bijvoorbeeld aan het eind van het eerst deel (de stukken zijn louter voor oriëntatie binnen de Cd’s in delen gesplitst), waarin de vier saxofonisten komen tot een meer melodisch geheel. In het tweede deel horen we duidelijk het enige instrument dat ontbreekt in de drie andere composities: de baritonsax. Hij zet het contrast hier mooi scherp aan. Bijzonder zijn ook die afzonderlijke uitingen in het derde deel, een abstract palet aan klanken ontvouwt Braxton hier, slechts bijeen gehouden door de elektronica. Bijzonder is hier ook die solo van Braxton, de meest experimentele klanken uit zijn sax toverend. En in het verlengde hiervan het gesputter van het kwartet tijdens het vierde deel, het lijkt de dierentuin wel. ‘Compostion nr. 437’ klonk dus in Bologna, op 3 juni. We beginnen opvallend harmonieus, met duidelijke, afzonderlijke stemmen en een belangrijke rol voor de elektronica als onderstroom. En met in de tweede helft van het eerste deel een nevel van bijzonder ingetogen klanken. Ook in het tweede deel valt het hoge harmonische gehalte op, mooi ook hoe hier het geluid van de vier saxofonisten samenvalt met dat van de elektronica. De eerste helft van het derde deel is dan weer wat dynamischer, de klanken buitelen hier over elkaar heen. Verder ook hier weer een bijzondere solo van Braxton zelf.
‘Composition nr. 438’, gespeeld in Antwerpen is veel minder harmonieus, verhoudingsgewijs wordt hier ook meer geïmproviseerd. We merken het al direct in het eerste deel waarin de losse bijdrages opvallen en de veel chaotischer wijze waarop ze zich tot elkaar verhouden. Opvallend is hier ook de wat gruiziger klank. Boeiend ook hier, aan het eind van dit eerste deel, het gekwetter van louter sopranino- en sopraansaxen. Verderop in het tweede deel valt overigens wel weer het unisono spel op, contrasterend met die wat meer chaotische klankwereld elders. In het derde deel zit het beiden. We beginnen onstuimig, waarna halverwege een veel harmonieuzer klankwereld zijn intrede doet, het contrast is wat hier het meeste opvalt. Onstuimig klinkt ook het vierde deel, met tevens een grote rol voor de elektronica. ‘Composition nr. 439’, opgenomen in Rome op 7 juni, start uiterst harmonieus, wellicht wel het meest harmonieus tot nu toe. Prachtig hoe de vier stemmen hier samenvallen, te midden van enigszins duistere elektronica. Weliswaar wordt de muziek verderop, bijvoorbeeld aan het begin van het tweede en het vierde deel wat onstuimiger, maar zeker in vergelijking met de vorige compositie blijft de harmonie overheersen. Zoals Mario Gamba in het boekje bij deze box opmerkt lijkt in deze compositie alles samen te komen. In deze vier composities laat Braxton wederom horen tot de belangrijkste componisten van de laatste halve eeuw te behoren, iemand die als geen ander de jazz traditie koppelt aan die van de hedendaagse gecomponeerde muziek.
Fragmenten van deze box zijn te beluisteren via Bandcamp. De box is daar ook te koop:
