Hilvaria Studio’s Foundation, Hilvarenbeek – 26 augustus 2024

Gisterenmiddag was ik in de Hilvaria Studio’s Foundation, een prachtige plek midden in de natuur van Hilvarenbeek. Van beeldend kunstenaar Margriet Luyten waren er foto’s en wandkleden te zien, te midden waarvan de Amerikaanse, maar in Den Haag woonachtige percussionist Porter Ellerman een viertal werken van hedendaagse componisten ten gehore bracht. Aansluitend ging Tineke Schuurmans, curator van de Hilvaria Studio’s Foundation in gesprek met Luyten en kunsthistoricus Marcel van Ool, tevens werkzaam als adviseur landschap en cultuurhistorie bij Staatsbosbeheer over, hoe kan het ook anders in zo’n omgeving: de natuur en hoe wij ons daartoe verhouden. Een thema dat tevens een belangrijke rol speelde in de stukken die Ellerman op het programma had gezet. Aangezien deze blog primair over muziek gaat, komt dat dan ook het eerst aan bod. Ellerman koos voor vier werken: ‘Papericity’ van Pauline Oliveros, ‘Child of Tree’ van John Cage, ‘Natural Resources’ van Ann Southam en tot slot ‘A Simple Statement’ van Anthony R. Green.

Naast de natuur was voor mij ook het begrip ’toeval’ een rode draad, iets dat in alle vier deze werken een grote rol speelt, maar zeker ook in het gesprek in het tweede deel van de middag. Ellerman liet het toeval volop toe in zijn bewerking van ‘Papericity’ door het publiek te vragen één van de vele voorwerpen te pakken die hij had uitgestald, merendeels voorwerpen die als percussie te gebruiken zijn, maar er niet voor zijn bedoeld en hier klanken aan te ontlenen gedurende twee à drie minuten, dit op te nemen met de telefoon en vervolgens herhaald af te spelen. Wonderlijk hoe iedereen hiermee aan de slag ging en hoe er uit deze brij aan klanken, totaal toevallig tot stand gekomen, een bijzonder muziekstuk ontstond. Mooi ook hoe Ellerman hier iedere vorm van controle kon loslaten en het liet gebeuren. Bijzonder was ook dat zo ongeveer iedereen op hetzelfde moment aanvoelde dat het klaar was. Het moment waarop Ellerman ‘Child of Tree’ inzette, dat ongetwijfeld, Cage kennende, voor een groot deel door Ellerman werd ingevuld. Hij ‘bespeelde’ twee dennenappels, een klein takkenbosje en gedroogde bladeren, vastgemaakt aan een contactmicrofoon. Een verzameling subtiele, maar ook natuurlijke geluiden, ruis, geknisper, afhankelijk van het materiaal en ja, het geluid van een vogel door de openstaande deuren tegen het einde, het zou Cage verheugd hebben. Toeval ook in dat ‘Natural Resources’ van Southam. Er liggen op een tafel twee onderleggers van schuim, verdeeld in vlakken. Twee percussionisten, waaronder iemand uit het publiek bespelen voorwerpen volgens een patroon. Tijdens het spelen echter mag een ieder voorwerpen op die tafel omruilen. Dat gebeurt met grote regelmaat en helemaal als Ellerman zelf tegen het einde twee bezoekers laat spelen en zelf deze rol overneemt. En ja, een stuk plastic klinkt anders dan een ijzeren pan. Tot slot is de link met natuur overduidelijk in Greens ‘A Simple Statement’. De percussionist wordt geacht voor dit stuk voorwerpen te gebruiken die oorspronkelijk een andere functie hadden, deze dus te hergebruiken en zo dus ook het milieu niet te belasten. Want dat is waar dit statement over gaat: de manier waarop wij met onze planeet omgaan, is een manier die ook volgens Green niet langer houdbaar is. Maar zo eindigt Green: “It’s not too late”. Wellicht denken we dat wel, maar het kan nog, al moeten we dan wel snel zijn.

Van Ool is ook schrijver en zijn laatste boek is getiteld ‘Waar het is’. Met dat ‘waar’ bedoelt hij een plek in de natuur. Natuurmens als Van Ool altijd al was, had hij die plek ooit in het zuiden van Limburg waar hij opgroeide. Maar zoals zoveel mensen verhuisde ook hij naar een ander deel van Nederland. Inmiddels heeft hij daar een nieuwe plek gevonden, iets dat hij exploreert in dit boekje. Het is één van de zaken waar hij Luyten ook op bevraagd, die overigens ook ooit elders zo’n plek had. Wat mij trof is en het kwam in het gesprek totaal niet ter sprake is echter ook hier weer die rol van toeval. Je gaat naar die plek en weet nooit wat je daar aantreft. Ben je alleen of zijn er ook anderen? Hoe is het weer? Hoe was het weer de afgelopen tijd en wat is de invloed daarvan op die natuur? Hoe voel jij je? Enzovoort, enzovoort. Luyten fotografeert plekken en creëert op basis van sommige foto’s wandkleden. Op basis van precies welke foto kan ze niet echt uitleggen, ook hier speelt toeval weer een rol. Mooi is wel dat al die plaatsen waar ze fotografeert plekken zijn en nooit dé plek. Met dé plek doet ze niets in haar kunst. Ook bij Ellerman speelt de plek een rol. Hij komt oorspronkelijk uit Arizona en de woestijn is en blijft, al woont hij nu in het centrum van Den Haag, zijn plek. Bepaalt het zijn spel? Ongetwijfeld, al kan ik het niet horen, al was het maar omdat ik natuurlijk niet weet hoe en wat hij zou spelen als hij uit Den Haag afkomstig zou zijn. Toeval speelt een rol, maar niet alles is toeval.