Muziekgebouw, Eindhoven – 4 februari 2016

“All animals are equal, BUT SOME ANIMALS ARE MORE EQUAL THAN OTHERS”. Juryvoorzitter Louis Buskens citeert deze overbekende woorden uit George Orwell’s ‘Animal Farm’ om de uniciteit van sopraan Rianne Wilbers uit te drukken. Vervolgens overlaat hij haar, volkomen terecht, met superlatieven als: “je bent een zeer bijzonder talent, je hebt artistieke visie, bravoure, en doorzettingsvermogen”. Het is dan ook een bijzondere avond voor Wilbers. Dit is namelijk niet zo maar een concert, maar haar eindexamen voor de master zang! De jury beloont haar voor haar inspanningen en talent met een 8,5 en Buskens staat nog bij één belangrijk aspect stil: “Voor Rianne bestaat er geen ‘ja, maar”. En Buskens doelt dan op Wilbers’ unieke talent om uitdagingen aan te gaan en mensen aan zich te binden. Want hoe moeilijk kun je het jezelf maken op zo’n avond! Hoe kom je op het idee om Henryk Górecki’s derde symfonie, oftewel de ‘Symfonia pieśni żałosnych (Symphony of Sorrowful Songs)’ op je programma te zetten? En hiervoor een orkest van 46(!) leden samen te stellen, de grote zaal van het Muziekgebouw Eindhoven af te huren en die zaal ook nog eens vol te krijgen. Een mede concertbezoeker riep dan ook uit “Ze flikt het hem weer!”

Maar waar het natuurlijk om gaat is hoe die ongelofelijk complexe zangpartijen in die geweldige symfonie dan klinken. Zangpartijen die hun complexiteit vooral ontlenen aan het zwaarwichtige onderwerp dat Górecki centraal stelt. De eerste Poolse tekst is een 15e-eeuwse klaagzang (lamentatie) van het Klooster van het Heilige Kruis, de tweede wordt gevormd door de inscripties die een jonge gevangene aanbracht in de muur van zijn cel in de Gestapo-gevangenis in Zakopane, terwijl de derde een lied uit de regio Opole betreft die handelt over een moeder die op zoek is naar haar door de Duitsers vermoordde zoon. Ga er maar aanstaan. En dan die muziek, zo subtiel, zo emotioneel beladen en intens. Maar ze slagen, glansrijk. Het orkest, zeker in ogenschouw nemend dat het voor deze gelegenheid is samengesteld, slaagt en Wilbers slaagt. En dat is zacht uitgedrukt. Er gaat een siddering door de zaal bij iedere nieuwe aanhef. En de kippenvel momenten zijn niet te tellen.

De dood, want daar gaat het allemaal om, is de rode draad in dit concert. Ook dat is nu niet bepaald een voor de hand liggende keuze voor je eindexamen, maar Wilbers doet wat ze wil. ‘Death Speaks’ van David Lang staat dan ook op het programma. Een stuk voor zang, piano, gitaar, viool en grote trom. Het is een stuk dat klinkt als een soort van lang uitgesponnen ritueel, waar elementen van folk doorheen klinken. De muziek is repeterend, wiegend en met een soort van stuwende kracht.
“I am your pale companion
I mirror your pain
I was your shadow
all those long nights, all those days long past

listen to me
this message is for you
where I am now, all sorrow is gone
where I am now, all lovers are together
where I am now
in my arms only will you find rest
gentle rest”

Wilbers brengt het met grote intensiteit en soberheid. Dat geldt eveneens voor het nieuwe stuk van Nicoline Soeter, ‘Ubi Sunt’. Het is een solostuk waarin Wilbers live is te horen en op tape. Het geheel wordt begeleid door beelden gemaakt door Merijn Bisschops van bomen gespiegeld in het water. In het stuk, dat speciaal voor deze gelegenheid voor Wilbers is geschreven, komt het complete bereik van haar stem aan bod: van spreekstem tot ijselijk hoge zang. De ene keer zingt ze op de tape en spreekt ze live, de andere keer is het andersom. Het levert een verrassend klankcollage op. Poëtisch en verstild, maar evengoed dramatisch en met gevoel voor theater. Het komt allemaal aan bod. Soeter zelf zegt dan ook over Wilbers: “Ik heb in de afgelopen 2 jaar regelmatig met Rianne samengewerkt. Meestal daag ik haar uit, dit keer stelde ze mij op de proef. Ze vroeg me om een compositie te schrijven over de dood. Rianne is een bijzonder sensitieve zangeres die het vermogen heeft je te raken. Ik had deze compositie voor niemand anders kunnen schrijven”. En niemand anders had zo’n stuk voor Wilbers kunnen schrijven dan Soeter! Ere wie ere toekomt. Aan alles is te merken dat de twee elkaar door en door kennen, onder andere door hun gezamenlijke bijdrage aan Ensemble Vonk.

Dus Rianne, nogmaal van harte gefeliciteerd. We gaan nog veel van je horen, héél veel!