De Link, Tilburg – 12 december 2023

Eén van de terugkerende projecten van De Link is ‘Gelinkt’, waarin twee uitvoerende musici / componisten aan elkaar gekoppeld worden. Afgelopen dinsdag betrof het de sopraan en componiste Miranda Driessen en de met diverse vormen van elektronica werkende Ivo Bol, beter bekend onder zijn alias Vinkepeezer. Het hart van het programma was Morton Feldmans magistrale ‘Three Voices’ uit 1982. En al is het stuk, zoals de titel aangeeft, voor drie stemmen, Feldman componeerde het stuk ooit voor Joan La Barbara en voor haar alleen. Twee partijen op band, tegenwoordig natuurlijk digitaal en één partij live gezongen. Zelf koester ik een opname voor Hat Hut door Juliet Fraser uit 2016, maar Driessens interpretatie is, mede door het live karakter en de perfecte akoestiek van het Cenakel, evenmin te versmaden. Bol liet zich door Feldman inspireren en schreef met dit werk in gedachten ‘33,333 Voices’ voor stem, sinusgolven en laserstralen.

En dan te bedenken dat Driessen zich allesbehalve goed voelde die avond. Sterker nog, na afloop vertelde ze me dat ze bijna had afgezegd. Maar tijdens dat concert, niets van gemerkt. Een prachtige, kraakheldere uitvoering van dit bijzonder complexe werk van bijna een uur lengte. Die twee andere partijen had ze vanzelf eerder opgenomen, los van elkaar en nu dus samengebracht. Het was voor haar allesbehalve een nieuw stuk. Begin jaren ’90, toen ze nog studeerde aan het conservatorium, maakte ze er reeds kennis mee, toen nog als luisteraar, later ook als uitvoerder. Een belangrijk deel van het stuk bestaat uit gezongen klanken, klanken die vaak eerder doen denken aan die van blaasinstrumenten dan aan de menselijke stem. Gebracht in patronen, iets dat sterk past bij wat we Feldmans late composities noemen, die stukken die hij schreef tussen 1978 en 1987, het jaar van zijn dood. Soms zijn dat trage patronen, maar soms ook fel ritmische. Een klein deel van het stuk bestaat uit een tekst, het gedicht ‘Wind’ van Frank O’Hara. De tekst is als volgt:

“Who’d have thought
that snow falls
it always circled whirling
like a thought
in the glass ball
around me and my bear

Then it seemed beautiful
containment
snow whirled
nothing ever fell
nor my little bear
bad thoughts
imprisoned in crystal

beauty has replaced itself with evil

And the snow whirls only
in fatal winds
briefly
then falls
it always loathed containment
beasts
I love evil”

Bijzonder is dat Feldman speelt met de inhoud: de sneeuw hoor je dwarrelen, de wind hoor je waaien. En dat allemaal met drie stemmen, waarvan de samenhang nooit toevallig is, maar perfect getimed, perfect op elkaar afgestemd. Eén van de grootste componisten van de vorige eeuw, zoveel wordt ook hier weer duidelijk. Zeker als ik het vergelijk met het werk van Bol. Zowel de improvisatie waar het concert mee aanvangt als ‘33,333 Voices’ zijn zeker interessant, zo vaak horen we elektronica niet bij De Link en Bol laat zonder meer horen over een verfijnd klankgevoel te beschikken. Ik betoonde mij niet voor niets eerder enthousiast over zijn album ‘All Kinds – A Journey into Latin America’. Maar bij ‘Three Voices’ van Feldman steekt het toch wat bleekjes af.