Onlangs verscheen ‘On Minimalism – Documenting a Musical Movement‘ van Kerry O’Brien en William Robin, waar ik nog uitgebreid op terug zal komen. Het lezen van dit boek brengt me echter op allerlei vormen van minimalisme in muziek, veel verder reikend dan wat we altijd verstaan onder minimal music. Hoé veelzijdig wil ik de komende tijd hier aantonen. Al liet de bespreking van de solo albums van Ingar Zach een paar dagen geleden dat ook al horen. Vandaag drie albums van een label dat in de voorhoede van dit genre speelt: Touch. Ik sta stil bij ‘Call and Response’ van Stefan Goldmann. ‘Of Endless Light’ van Cleared (Steven Hess en Michael Vallera) en ‘CSound + Saz’ van Anthony Moore.
Met een enorme batterij aan elektronica, het hoesje van de Cd bevat een complete lijst aan hardware en software, creëert Goldmann op de negen stukken waar ‘Call and Response’ uit bestaat een ingenieus, aan noise verwant klanklandschap. Centraal in veel muziek die op dit label verschijnt is de drone, ofwel een lang aangehouden toon, die in de jaren ’50 van de vorige eeuw zijn intrede deed in de westerse muziek. Ook bij Goldmann, al gaat hij er wel wat vrij mee om en kent zijn muziek relatief veel variatie. Zo neemt in stukken als ‘Traction’ en ‘Enclosure’ die drone het kenmerk aan van een pulserend ritme en doorsnijdt hij het met wat nog het meest klinkt als bliksemflitsen en donderslagen bij heldere hemel. Bijzonder is ook ‘Lattice’, een sterk verdicht percussiepatroon, dit kun je minimal music noemen zoals we het kennen, wordt verderop vervangen door een industrieel klinkende drone. Minimalisme zonder elektronica kan zeker, maar de elektronica en Goldmann levert het bewijs, heeft aan deze muziekvorm duidelijk wel een enorme bijdrage geleverd. Bij Goldmann leidt dit overigens tot een behoorlijk onheilspellende en duistere klankwereld.
‘Of Endless Light’ is het zesde album, de eerste verscheen in 2011, van het uit Chicago afkomstige duo Cleared en de tweede die bij dit label verschijnt. Qua stijl is het album goed vergelijkbaar met dat van Goldmann, ook hier vinden we de drone als centrale eenheid, afgewisseld met meer ritmische patronen. En ook hier, zo maakt opener ‘First Sleep’ al duidelijk, is het geluid industrieel, kil en verwant aan noise. Alleen zijn hier de stukken langer en kennen ze minder variatie. De opener is met ruim achttien minuten de langste en is opvallend consistent. Prachtig klinken ook het titelstuk ‘Of Endless Light’, een gruizige drone, met een heel zwak pulserend ritme, tien minuten lang en ‘Dawn’ waarin het tempo nog lager ligt. Een uitstekende titel overigens voor dit stuk, want dat is precies hoe het voelt. In ‘Blue Drift’ vermengt het duo de drone met het geluid van klokken, iets dat een bijzonder effect oplevert en de spanning zonder meer ten goede komt.
Aan het begin van ‘Csound + Saz’ slaat Anthony Moore zijn saz aan, een snaarinstrument uit het Midden Oosten en aansluitend volgt de drone. Veel meer klinkt er niet de eerste dertien minuten, dan deze bijzonder lang uitgesponnen klanknevel. Zo nu en dan slaat hij hooguit nog eens een snaar aan, om het geheel nog iets meer body te geven. Of zoals La Monte Young, de grondlegger van dit type muziek, waar iedereen die met drones werkt schatplichtig aan is, het uitdrukte: “Draw a straight line and follow it”. Pas voorbij die dertiende minuut verandert het stuk, dat in totaal iets meer dan een half uur duurt, wat van karakter, krijgt het wat meer gelaagdheid, iets dat zo rond de achttiende minuut nog een keer gebeurd, maar de drone blijft een constante. Drones waren in het westen halverwege de vorige eeuw overigens nieuw, iets dat geenszins het geval was in veel andere culturen. Waaronder die in het Midden Oosten. Dat Moore hier juist een saz kiest, is dan ook niet zo heel vreemd.
Alle albums zijn te beluisteren via Bandcamp en daar ook te koop.
