Het is toeval, want zoals eerder gesteld bespreek ik telkens twee componisten en ga ik in alfabetische volgorde het rijtje af. En dus is het toeval dat het bij Et’cetera Records verschenen ‘Works for Piano’, met daarop muziek van Joep Franssens wel heel erg veel overeenkomst vertoont met het bij trtpk verschenen ‘Piano Concertos Nos 1 & 2’ van Rembrandt Frerichs. En dan heb ik het niet alleen over het instrument dat op beide albums centraal staat, maar ook over de hang naar lyriek dat het werk van beide componisten kenmerkt.

Van Franssens is dat meer dan bekend, geen componist is zo zeer de lyriek toegedaan als juist hij. Al decennia lang vaart hij een volstrekt eigen koers, zich niets aantrekkend van de heersende modes. En juist vanuit dit streven naar harmonie is een pianoconcert allesbehalve voor de hand liggend. Hier gaat het immers vaak primair om ‘de strijd’ tussen piano en orkest. Het is dan ook vooral te danken aan het vasthoudende van Ralph van Raat, die al jaren een pleitbezorger is van Franssens’ muziek, dat het pianoconcert ‘Journey Under Brilliant Sky’ er kwam. Van Raat bracht het samen met de drie Etudes en het eveneens voor solo piano geschreven ‘Old Songs, New Songs’ uit op een dubbelalbum. ‘Bewegingen’ noemde Franssens de delen van het concert en het is de piano die solo begint in die eerste beweging, waarna na anderhalve minuut Phion, Orkest van Gelderland en Overijssel, onder leiding van Otto Tausk aansluit, niet de strijd aangaand, maar aanvullend. Een fundament leggend onder die piano. Gaandeweg ontstaat er meer dynamiek en valt het stuwende karakter op. In de tweede beweging horen we lang louter de klanken van het orkest, letterlijk een langgerekte en bijzonder subtiele beweging, waar Franssens verderop weer naadloos de piano in voegt. Ook in het derde deel valt de constante harmonie tussen piano en orkest op.

Prachtig ingetogen klinkt de eerste étude, stiltes omgrenzen de bescheiden piano klanken. Zo verstild als die eerste, zo dynamisch en stuwend zijn die tweede en derde. En vooral die derde vind ik vanwege de tempowisselingen bijzonder. ‘Old Songs, New Songs’ dateert uit 1988 en is daarmee één van de oudste werken van Franssens. Ook hier vinden we een sterke nadruk op harmonie, maar ook op ritme. De invloed van minimal music is hier sterk merkbaar.

In wezen zijn die twee pianoconcerten van Frerichs, die we natuurlijk in eerste instantie kennen als jazzmusicus, helemaal geen concerten. Want in plaats van het gebruikelijke orkest wordt Frerichs, die zelf de pianopartij voor zijn rekening neemt, hier begeleid door het Alma strijkkwartet, bassist Dominic Seldis en percussionist Vinsent Planjer. Beluisteren we de concerten echter, dan valt op dat ze muzikaal wel degelijk klinken als pianoconcerten. In het eerste ‘Cadenza’, onderdeel van het eerste concert, ontdekken we de invloed van Frerichs’ roemruchte voorgangers en is de jazz tamelijk ver weg. De muziek doet me hier soms denken aan die van George Gershwin. In het wat onstuimiger ‘Bohemian Theme’ is die achtergrond in de jazz wat beter te herkennen. Hetzelfde geldt voor het mooi ritmische ‘Elasticy’, waarin met name de rol van Planjer opvalt. Prachtig is het pianospel in ‘A Wind Invisble Sweeps Us Through the World’, een stuwende kracht uitstekend passend bij de titel van dit deel.

Het tweede concert bestaat uit vier naamloze bewegingen. Direct al in de eerste horen we Latin invloeden, iets dat we in het eerste concert nog niet gewaar werden. Het is een lijn die Frerichs in de rest van het concert doortrekt, prachtig ingetogen in de tweede beweging. We horen het ook in de derde beweging, maar nu wel gecombineerd met meer klassieke klanken en tot slot in de vierde.