Gisteren kwamen de eerste twee Nederlandse componisten aan bod van de tien: Remy Alexander en Hans Bakker. Vandaag gaan we verder met Bianca Bongers en Jeroen Elfferich. Van de eerste verscheen een portretalbum, getiteld ‘Surrounded by Air’ bij 7 Mountain Records, met daarop acht stukken, uitgevoerd door een keur aan musici; van de tweede verscheen bij Et’cetera Records werk voor 2 piano’s, uitgevoerd door Ivan Pavlov en Elfferich zelf. Beide zijn componist, maar dat is dan ook wel zo ongeveer het enige wat ze met elkaar gemeen hebben.
Tijdens de laatste editie van November Music kwam Bongers reeds ter sprake, het was naar aanleiding van een uitvoering van ‘A jewel to the Harp’ door Ensemble Adapter, een stuk dat ook op dit album staat. In dat verslag kwam ook ter sprake, en zeker niet voor het eerst, dat Bongers de gewoonte heeft om haar composities te laten beginnen met tekeningen en / of driedimensionale modellen. Zoals ze zelf stelt vormen beelden in haar hoofd vaak de basis voor haar composities. Dat kunnen geometrische figuren zijn, maar dat is lang niet altijd het geval. Zo stond voor ‘Reiken’, gespeeld door het Kugoni Trio de filosofische vraag centraal “wat is het geluid van iets, dat niet klinkt?” Naar aanleiding van de première tijdens het Gaudeamus Festival van 2018 noteerde ik: “we horen het trio dan ook in hun zoekproces naar de melodie, de afzonderlijke bijdrages worden scherper en uiteindelijk ontstaat er samenhang.” Fabian Otten verklankt in ‘Stars’ op prachtige wijze de sterrenhemel via zijn marimba, een instrument dat zich hier prima voor leent.
Ook over ‘Aardverschuivingen’ geschreven voor en uitgevoerd door accordeonist Vincent van Amsterdam schreef ik eerder: “Anders dan de titel in eerste instantie wellicht voorspelt is dit allerminst een heftig werk. Het begint zelfs licht, met hoge noten en een wat speelse stemming.” Het album, ‘Surrounded by Air’ ontleent zijn titel aan een serie kamermuziekwerken, waarvan de delen drie en vier, voorafgegaan door het woord ‘Appearance’ op dit album staan. Het uit vijf onderdelen bestaande ‘Appearance III’ schreef Bongers voor Trio Catch, model voor dit stuk staat een soort van geometrische mobile. Het levert abstracte, maar ook beeldende klanken op, zoals eigenlijk altijd in het werk van Bongers het geval is. Met al dat componeren komt het zelf cello spelen er steeds minder van. Alleen daarom al is het mooi dat dit album eindigt met ‘Three Movements and a Closing’, haar eerste stuk uit 2013, dat ze hier zelf speelt.
Daar waar de muziek van Bongers beeldend, maar tegelijkertijd vrij abstract is, is die van Elfferich uiterst ritmisch en uiterst strak. Zijn achtergrond als percussionist hoor je goed terug in de negen stukken die hij hier samen met Pavlov speelt. Zijn muziek kent duidelijke invloeden vanuit minimal music, maar dan zonder die verschuivingen in het ritme en doet me soms ook denken aan Simeon ten Holt, al verschilt het daar ook weer net zo goed van, zeker doordat deze stukken nog mechanischer klinken. Vaak heb je eerder het gevoel dat je naar elektronica luistert, dan naar twee akoestische instrumenten. Maar uiterst boeiend en spannend allemaal. Stukken als ‘Clara’, ‘Bike’ kennen een niet aflatende stroom, prachtig op elkaar afgestemde noten. Als een stroomversnelling trekken ze aan je voorbij. Iets rustiger in ‘Tanz’ wat exact zo klinkt als het moet klinken, ingehouden ritmiek en vanzelfsprekend nog meer ingetogen in ‘Snowflakes’. In ‘Delfia Music’ gaat het tempo weer omhoog en bemerken we dat de muziek van Elfferich door die eindeloze herhaling een bedwelmend effect scoort. Bijzonder klinkt ook ‘Sweet Phrases’, vooral door de wijze waarop Elfferich hier de ritmes op de meest onverwachte momenten stil laat vallen. Prachtige, meer ingetogen stukken zijn tot slot ‘Fragmented Happiness’ en ’81 Emotional Combinations’. En besluiten doen we met ‘The Homecoming’, gespeeld door Marianna Marras, op het carillon van de Nieuwe Kerk van Delft. Elfferichs woonplaats.
