Op 6 maart van dit jaar pakte ook de inmiddels vierentachtig jarige Valentin Silvestrov, de meest beroemde Oekraïense componist, zijn koffers en bereikte drie dagen later Berlijn. De afgelopen vijftig jaar woonde hij in Kiev, de stad waar hij in 1937 werd geboren. Politiek betrokken was Silvestrov nooit echt, tot in 2014 de Maidan revolutie uitbrak, waarin de Oekraïners zich openlijk tot Europeanen verklaarden en zo in wezen de lont bij het kruitvat legden. Het was een ommekeer die Rusland immers niet accepteerde. Silvestrov zette zijn gevoelens en beelden om in een cyclus voor a capella koor, ‘Maidan 2014’. Het Kyiv Chamber Choir, onder leiding van Mykola Hobdych nam het op en ECM Records bracht het onlangs, samen met drie andere stukken voor dezelfde bezetting uit op Cd.

In dit ‘Maidan 2014’, bestaand uit vier cycli, gaan een gezonde vorm van nationaal bewustzijn en religiositeit hand in hand. De Oekraïners zullen uiteindelijk overwinnen, zingt het koor in het ‘National Anthem’, op regels van Pavlo Chubynsky, waar ieder deel van de cyclus mee opent, waarna dit deel eindigt met het vragen om steun aan Christus. Het tweede deel bevat een ‘Lacrimosa’, wel zo toepasselijk gezien de situatie waar het land zich nu in bevindt en een bede aan God. Het is intense muziek, dat hoeft geen betoog en vanaf de eerst noot hoor je dat maar één koor dit kan zingen, deze musici voelen de muziek tot in hun diepste wezen. In het derde deel wordt het ‘National Anthem’ gevolgd door het Onze Vader en twee delen uit een Requiem, ‘Requiem aeternum’, waarin de heer gevraagd wordt om zijn licht op hen te schijnen en ‘Agnus Dei’. In het vierde deel wordt God gevraagd om de Oekraïners te beschermen en ons kracht, geloof en hoop te geven, meer dan ooit van toepassing. Tot slot klinkt een ‘Lullaby’, nota bene met de tekst van een volkslied uit Wit Rusland. Wrang is het allemaal wel, de opnames van dit ‘Maidan 2014’ dateren uit 2016. Dat zes jaar later dit stuk zo actueel zou zijn, had ook Silvestrov nooit kunnen bevroeden. En toch, het is of hij het met de gebeurtenissen van dit jaar in het achterhoofd heeft geschreven. Wanhoop en vertwijfeling, verdriet en lijden, maar ook hoop, geloof en de kracht die mensen hieruit kunnen putten, Silvestrov verklankt het in dit stuk op grootse wijze. Een monument in noten.

De overige drie stukken stammen uit dezelfde tijd. ‘Four Songs’ schreef Silvestrov in 2014, ‘Triptych’ in 2015 en ‘Dyptich’ in 2016. Alle drie baseerde hij op gedichten van Taras Shevchenko. De ‘Four Songs zijn vier prachtige, bijzonder ingetogen liederen waarin Silvestrov’s vaderland en de strijd om vrijheid centraal staat. Prachtig dat ‘A Cherry Orchard by the House’ waarin de idylle van het landleven centraal staat en prachtig hoe de vrouwen dat hier bezingen. Het is dat leven dat nu letterlijk onder vuur ligt, iets dat wij ons inmiddels, zo gewend aan vrede, nauwelijks kunnen voorstellen. In het tweede deel van het ‘Diptych’ gebruikt Silvestrov het eerste gedicht van de ‘Four Songs’, een lied over de machtige rivier de Dnjepr, de rivier die Oekraïne in tweeën deelt en nu een belangrijke rol speelt in de oorlog. Tot slot van het ‘Triptych’ klinkt het ‘Alleluia’.

Bijzonder aan die liederen van Silvestrov is dat ze dicht aanschurken tegen de muziek van de Orthodoxe kerk, ook daar waar het seculiere teksten betreft, met als belangrijkje kenmerken die prachtige, nauw verweven samenzang, een ongelofelijke aandacht voor detail en een grote mate van verstilling.