Jahrhunderthalle, Bochum (Ruhrtriennale) – 7 september 2022
De grote kracht van de Ruhrtriennale is gelegen in het industriële erfgoed waar het Duitse Ruhrgebied rijkelijk mee bedeeld is. Niet alleen is de akoestiek in die oude fabriekshallen vaak opmerkelijk goed, ook de fysieke omgeving voegt vaak het nodige toe en verhoogt de sfeer. Maar zelden gebeurt dat zo overtuigend als in ‘HAUS’, een ‘Gesamtkunstwerk’ zoals ze hier zo mooi zeggen, rondom de ‘Kammermusik-Zyklus’ van de Duitse componiste Sarah Nemtsov. Regisseur Heinrich Horwitz en filmregisseuse Rosa Wernecke namen ons mee op een wonderlijke ontdekkingsreis.
En toverden de voormalige Turbinenenhalle om tot een wel heel wonderlijk huis. Met als motto deze regels van Sylvia Plath:
“This is a dark house, very big.
I made it myself, Cell by cell from a quiet corner,
Chewing at the grey paper, Oozing the glue drops, Whistling, wiggling my ears
Thinking of something else”.
Daartussen bewegen vijf instrumentalisten / dansers die het in totaal twee uur durende stuk op een ronduit geweldige wijze vormgeven en ons in dit tijdelijke huis rondleiden. Het eerste half uur letterlijk. We bewegen ons door de grote ruimte, met in het midden die twee enorme machines en door de zijvertrekken en horen de muziek van Nemtsov die wel gemaakt lijkt voor deze ruimtes. Soms is dat ook zo, bijvoorbeeld in het geval van ‘Luke’ voor twee windmachines, maar vaak zijn het langer bestaande werken, bijvoorbeeld het uit 2014 stammende ‘Implicated amplification’ voor basklarinet en effectpedalen, maar wat in dit voormalige bijzonder krappe kantoortje wel heel goed tot zijn recht komt.
Als we eenmaal op de tribune zitten, zien we voor ons twee kamers, prachtig uitgelicht, iets waar Horwitz verantwoordelijk voor is, met op menig moment een bijna sprookjesachtig resultaat. Wat klinkt is ‘Zimmer I-II’. In de ene kamer bevinden zich harp en elektronica, in de tweede de basfluit en de basklarinet, maar ook een tweetal laptops waar druk op wordt getypt. Het kenmerkt de muziek van Nemtsov die onmogelijk in één categorie gevangen kan worden, Ik hoor hedendaags gecomponeerde muziek – maar met een knipoog naar vroegere tijden, vooral in de partij van de harp – maar ik hoor ook free-jazz’- vooral in dat eerder genoemde ‘Implicated amplification’ – rock, dance, folk, dark ambient, noise, industrial en andere vormen van experimentele elektronica. Dat laatste nog sterker in het wel voor deze gelegenheid geschreven ‘Halle’ voor solo synthesizer. Door bijzonder vernuftige projecties lijkt de turbine waar Sebastian Berweck voor zit zowaar te bewegen, iets dat deze perfomance een nog angstaanjagender en beklemmend karakter geeft dan waar de muziek reeds voor zorgt.
‘Haus’ uit 2017 contrasteert hier op boeiende wijze mee. In dit geluidskunstwerk gaat het juist om het oog voor detail, voor de schoonheid van al die onverwachte klanken, met groot meesterschap door klarinettist Laurent Bruttin, harpiste Valeria Kafelnikov, fluitiste Susanne Peters en percussionist Jonathan Shapiro verklankt. Eindigen doen we buiten met het energieke ‘Drummed Variation’ voor zowel akoestisch als elektronisch slagwerk. We mogen weer naar ons eigen huis.
