Salzlager – Essen (Ruhrtriennale) – 4 september 2022

Na Yaron Deutsch was het gisteren aan Ensemble Musikfabrik, waar Ulrich Löffler ooit mede oprichter van was en tot voor kort als pianist nog deel van uitmaakte, om hem hulde te brengen. Een los blaadje, bij het programma van het tijdens deze Ruhrtriennale uitgevoerde ‘Clock Dies’ bijgevoegd, zegt genoeg: “Das Konzert ‘Clock Dies’, in dem er als Solist mitwerken sollte, wollen wir ihm widmen.” En dat nota bene in de stad waar hij studeerde, de Folkwang Hochschule en later nog enige jaren les zou geven. Nergens kan ik zijn geboortejaar terugvinden, maar een gezegende leeftijd had hij zeker nog niet bereikt. Het is echter niet anders en dus blijft de herinnering aan een belangrijk pianist, met grote verdienste voor de hedendaags gecomponeerde muziek.

De rouw beïnvloedde de musici echter op geen enkele wijze, of het moet zijn dat ze er nog beter door zijn gaan spelen. Want wat was dit een prachtig concert, met als hoogtepunt de bijdrage van Carl Rosman tijdens ‘Tales of the Traveller’ van George Lewis. Met name zijn spel op de contra-altoklarinet was om niet snel te vergeten. Met een opvallend hoge, snerpende klank creëerde hij hier een prachtig klankspel, terwijl op onverwachte momenten het sonore, bijna onderaardse laag er doorheen brak. Bijzonder, zeker als je bedenkt dat Lewis deze partij, in tegenstelling tot die van het ensemble, niet volledig uitschreef en Rosman hier dus improviseerde.

George Lewis was, zeker bij ons, lang louter bekend als trombonist, actief binnen de avant-garde improvisatiemuziek. Hij is echter ook professor aan Columbia University, essayist, onderzoeker en componist. En van dat laatste metier kunnen we nu dankzij Ensemble Musikfabrik eindelijk ook hier eens kennis nemen. Naast ‘Tales of the Traveller’, dat je gerust een concert voor basklarinet en contra-altoklarinet kunt noemen, klinkt ‘Assemblage’. In beide stukken, maar zeker in dit ‘Assemblage’ klinkt de jazz door, maar dat geldt net zo goed voor de vroeg moderne Europese muziek. Conform die laatste stroming is ook dit een overwegend abstract stuk, al horen we regelmatig ook zeker melodische aanzetten. De opening is opvallend dynamisch, zeker in vergelijking met het verdere verloop, dat juist vrij ingetogen klinkt en waarbij vooral de mooie klankkleuren opvallen.

Tussen de twee stukken in horen we het stuk waar dit concert zijn titel aan ontleent, ‘Clock Dies’ van Sarah Hennies. Lewis en Hennies delen dat ze beiden ook actief zijn als solist, Hennies als slagwerker en dat beiden zich zowel in de geïmproviseerde muziek als in de gecomponeerde muziek bewegen. Maar daar houdt de overeenkomst dan ook wel op. Hennies’ muziek en het is bijzonder goed te horen aan dit van vorig jaar stammende ‘Clock Dies’ wortelt in de muziek van John Cage en vooral Morton Feldman. Lees: het werken met repetitieve patronen. Alleen waar Feldman die patronen zeer geleidelijk laat veranderen, kiest Hennies ervoor om meerdere patronen elkaar op te laten volgen. We beginnen met een drone waarin de fluit en de klarinet een grote rol spelen, iets dat uitmondt in een patroon als het strijktrio, de piano en het slagwerk aansluiten. Wordt dit patroon nog vrij langzaam gespeeld, verderop zitten beduidend dynamischere patronen, met vaak een grote rol voor het slagwerk. Meer naar het einde toe horen we nog een paar bijzonder subtiele patronen, zo subtiel dat de constructie nauwelijks nog te ontwarren is. En juist op die momenten komt de kwaliteit van dit voortreffelijke ensemble optimaal tot zijn recht.

Bekijk hier een uitvoering van ‘In a Landscape’ van John Cage door Ulirch Löffler: