De elektronische muziekscene in Nederland is niet bijster groot, de musici kennen elkaar allemaal en geen regelmatig samenwerkingen aan, maar het is wel een scene die internationaal meetelt. Eén musicus die daarbij regelmatig van zich laat horen, en dat als sinds half jaren ’80 van de vorige eeuw, is Jos Smolders. Ooit studerend aan de Technische Universiteit in Delft gooide hij al snel het roer om en groeide uit tot één van de meest gezaghebbende musici in dit genre. Een dubbelportret is dan ook op zijn plaats. Vandaag twee solo albums: ‘Bagatellen’ verscheen bij het in Deventer gevestigde Esc.Rec., ‘Submerge – Emerge’ bij het Portugese Crónica. Morgen twee duo albums.
Voor ‘Bagatellen’ liet Smolders zich inspireren door Jeroen Diepenmaat’s ‘co//age co//py’. “So, I saw the book. Online. Ordered it. And the minute I opened it when it had arrived I felt a connection to it. I know it sounds a bit exuberant but it pulled me right in, into an experience of feeling the paper surface, smelling the ink, interacting with the images. After leafing through the book I decided that it would be an interesting experiment to translate to music that first experience, complete with the almost meditative concentration that I had just experienced.” Het resultaat is ‘Bagatellen’, een verzameling van negen vrij korte geluidsexperimenten voor een analoge synthesizer en ondersteunende elektronica. Een soort van collagewerk, want dat is wat Diepenmaat maakt, in klanken. We horen in de eerste twee delen de typische kraak- en plopgeluiden van dit instrument, maar in de derde is er naast percussieve geluiden en dat van een piano, ook ruimte voor dat van vogels. Smolders laat zich kortom niet beperken in zijn associaties bij dit kunstwerk van Diepenmaat, nog qua technieken, nog qua sfeer. Zo is het zesde bagatel weer heel bijzonder door het werken met het ritme van de ademhaling, zware drone achtige klanken maken dit tot een aangenaam stuk. Als je ervoor kiest om het album digitaal te kopen, de cassette is overigens ook uitverkocht, dan krijg je een stuk van dertien minuten cadeau. Een echte Smolders compositie, ritmisch, maar dan wel op een bijzonder a-typische wijze.
Voor het bijna twee uur durende ‘Submerge-Emerge’ liet Smolders zich eveneens inspireren door een kunstwerk, nu het gedicht ‘Un Coup De Des Jamais N’Abolira Le Hasard’ van Stéphane Mallarmé. Al veertig jaar is Smolders gefascineerd door dit gedicht, maar pas na meer onderzoek naar de achtergronden, was hij in staat om er ook muzikaal iets mee te kunnen. Daar hoorde bij dat hij in dezelfde tijd werkte aan een album met als basis de veldopnames die hij de afgelopen jaren aan zee had gemaakt en waar hij ineens van merkte dat die ook in dit project bruikbaar waren. Het hele proces dat alles bij elkaar vijf jaar in beslag nam, beschrijft hij op de site van Crónica, boeiend om te lezen. Een paar opmerkingen pik ik eruit, omdat die goed duidelijk maken waar de worsteling lag: “So, I thought, perhaps I should not try and get to the bottom of what is actually written down? Maybe I should just let myself be taken into the maelstrom of thoughts that are presented?” Verderop geeft hij zelf het antwoord: “I concluded that it was an operation as much impossible as it was futile. Some things just cannot be translated from one art form into another without compromise or corruption.”
Vijf jaar werk, maar je hoort het er wel aan af. De integratie van veldopnames met elektronica is hier ronduit subliem en Smolders slaagt er op prachtige wijze in zijn gedachten te verklanken in een volwaardige compositie voor elektronica. Wat vooral opvalt is de spanning die hij in de compositie weet te leggen, juist door die zeer geslaagde combinatie van veldopnames en elektronica. Stukken als ‘Plate 1 en 2’ zijn in alle opzichten een lust voor het oor. Op een aantal momenten gebruikt Smolders regels uit het gedicht, voorgelezen door Valerie Vivancos, bijvoorbeeld aan het begin van ‘Plate 4’. De wijze waarop hij die regels verweeft in zijn muziekstuk, sterk elektronisch bewerkt, is een ander voorbeeld van de doordachte wijze waarop hij hier te werk is gegaan. Prachtige voorbeelden van hoe Smolders spanning in zijn werk brengt zijn ook ‘Plate 6’, ‘Interlude 4’ en het slotstuk ‘Interlude 10’. Diep doordringende klanknevels worden hier ons deel.
Beide albums zijn te beluisteren via Bandcamp en daar ook te koop:
