Diverse locaties, Den Bosch (November Music) – 7 en 11 november 2021

In dit verslag aandacht voor het solowerk van Rebecca Saunders. Aanleiding vormen een aantal concerten als onderdeel van November Music, en het verschijnen van de Cd Solo’, onlangs bij Kairos, als onderdeel van een hele serie solo cd’s gewijd aan verschillende componisten. Aangezien een deel van de stukken op deze wijze twee keer voorbij komt, is vergelijken meer dan aantrekkelijk. We besteden aandacht aan: ‘Blaauw’ en ‘White’, beiden voor trompet; ‘Unsaid’, ‘Shadow’ en ‘To an Utterance – Study’, alle drie voor piano, ‘Flesh’ voor accordeon en vocalen; ‘Fury’ voor contrabas; ‘Hauch’, voor viool of altviool; ‘Solitude’ voor cello; ‘Dust’ voor slagwerk en tot slot ‘To and fro’ met een bezetting voor viool en hobo het enige stuk dat geen solostuk is.

‘Blaauw’ schreef Saunders speciaal voor Marco Blaauw en zijn door hemzelf ontworpen trompet met dubbele beker. Het klinkt samen met ‘White’ tijdens een solo optreden op donderdagavond. Je zou dit echter ook een stuk voor trompet en piano kunnen noemen omdat de trompettist, iets dat overigens ook voor ‘White’ geldt, de piano als klankkast gebruikt. Door het blazen in de piano, activeert de trompettist de snaren, waardoor nagalm een essentieel onderdeel van deze stukken wordt. Wat hierbij vooral opvalt is de grote mate van subtiliteit en diversiteit aan klankkleuren die Blauww met dit instrument weet te bereiken. Dat valt helemaal op als we deze versie vergelijken met die van Sava Stoianov van Ensemble Modern, die het stuk een uur later ten gehore brengt maar dan met een gewone trompet. Ook prachtig, maar veel minder subtiel dan de versie van Blauww. ‘White’ is een al even bijzonder stuk, minder abstract en met meer melodieuze elementen.

Blauww speelt totaal onverwachts ook ‘Unsaid’ voor piano. Een stuk waarin de nadruk voor een groot deel ligt op het vanuit de stilte laten ontstaan van klank, de titel blijkt uitstekend gekozen. ‘Shadow’ en ‘To an Utterance – Study’ vinden we beiden op de cd ‘Solo’. Het eerste stuk wordt gespeeld door Florian Müller, het tweede door Joonas Ahoonen, beide zijn net als de overige musici op dit album lid van Klangforum Wien. Zoals eerder opgemerkt is Saunders sterk geïnteresseerd in het wezen van klank en hoe zich die gedraagt in de ruimte. Zo werpt de klank van de piano in ‘Shadow’, door deze de tijd te geven zich door de ruimte te bewegen, als het ware schaduwen. In ‘To an Utterance – Study’ spelen clusters noten een grote rol, het lijkt Saunders hier met name te gaan om de wijze waarop de noten in elkaar grijpen, je zou het een vorm van klank synergie kunnen noemen. Het laatste stuk wordt ook gespeeld door Ueli Wiget in het concert van Ensemble Modern. In deze versie valt pas echt op wat een ongelofelijk krachtig en dynamisch stuk dit is, Wiget heeft niet voor niets zijn wielerhandschoenen maar aangetrokken. Flesh’ voor accordeon, gespeeld door Krassimir Sterev en te vinden op de Cd, vertoont overeenkomsten met ‘To an Utterance – Study’. Ook hier worden clusters ingezet, met indrukwekkende klankwolken als resultaat. Daarnaast valt in dit stuk het gebruik van de menselijke stem op in de vorm van klankuitingen die de soms heftige clusters prachtig ondersteunen.

‘Fury’ staat niet op de Cd maar klinkt wel twee keer tijdens dit festival. Afgelopen zondag speelde bassist Florentin Ginot, lid van Ensemble Musikfabrik het en donderdagavond boog Paul Cannon van Ensemble Modern zich over het stuk. De verschillen zijn onmiskenbaar. Cannon speelt het met veel meer kracht en dynamiek. De laagst gestemde snaar van de bas moet het dan ook danig ontgelden. ‘Hauch’ staat op de Cd in een versie voor viool, gespeeld door Sophie Schafleitner en klinkt donderdagavond in een versie voor altviool, gespeeld door Megumi Kasawaka, dat beide stukken anders klinken, behoeft natuurlijk geen betoog. En dan is er ‘Solitude’ voor cello. We horen  op de Cd Andreas Lindenbaum en Eva Böcker tijdens het concert van Ensemble Modern. Een prachtig stuk waarbij de muziek zonder meer recht doet aan de titel. Schurende, wringende, knagende eenzaamheid, dit stuk laat niets te raden over. Beide uitvoeringen zijn niet minder dan subliem.

‘Dust’, schreef Saunders speciaal voor Dirk Rothbrust en zijn collega bij Ensemble Musikfabrik, Christian Dierstein. Het stuk bestaat uit acht delen maar biedt de percussionist volop ruimte om te variëren, zo is het instrumentarium vrij. Waar dit toe kan leiden wordt mooi duidelijk als we de versie van Rothbrust, live gespeeld tijdens de Kunstmuziekroute op zondag, die bijna een half uur duurt, vergelijken met die van Björn Wilker op de Cd, die slechts ruim zeven minuten in beslag neemt. Rothbrust begint uitgebreid op één van de pauken, die hij inzet als ondergrond voor een groot aantal borstels, kwasten en andere voorwerpen, terwijl Wilker kiest voor het metalen slagwerk. Daarnaast is de variëteit aan slagwerk die Rothbrust inzet beduidend groter dan bij Wilker. Wat in beide stukken echter goed naar voren komt – en wat in de titel ‘Dust’ besloten ligt – is de grondstoffelijkheid van geluid, je kunt het bijna vastpakken. Tot slot nog ‘To an fro’, een prachtige dialoog voor viool en hobo, gespeeld door twee leden van Ensemble Modern, Giorgos Panagiotidis en Christian Hommel. De klanken benaderen elkaar zo goed, dat ze soms volledig in elkaar opgaan, niet meer van elkaar te onderscheiden.