Jheronimus Bosch Art Center. Den Bosch (November Music) – 5 november 2021
Sinds enige jaren opent November Music op vrijdagavond met een nieuw Bosch Requiem. Dit keer viel die eer te beurt aan de oorspronkelijk uit Irak afkomstige, maar inmiddels Nederlandse componist Hawar Tawfiq. Het was dit keer niet de première, die vond afgelopen donderdag plaats in het Muziekgebouw aan ’t IJ, maar het was wel een bijzondere opening van wat ook dit keer weer een bijzonder festival belooft te worden. Verder op het programma: ‘See the sky about to rain’ van Anthony Fiumara en ‘Terra Memoria’ van Kaija Saariaho, één van de twee festivalcomponisten van dit jaar. De Philharmonie Zuidnederland verzorgde onder leiding van een bevlogen Ed Spanjaard voor boeiende uitvoeringen.
Fiumara liet zich voor ‘See the sky about to rain’ inspireren door de wolken die hij vanuit zijn zolderraam voorbij ziet drijven. Met louter strijkers en twee marimba’s weet hij die sfeer prima over te brengen. In langzame bewegingen glijden de klanken aan ons voorbij en daarmee ook de tijd. Dat laatste speelt ook een belangrijke rol in ‘Terra Memoria’ van Saariaho. Ze schreef het in 2006 voor strijkkwartet en maakte drie jaar later een bewerking voor een strijkorkest, de versie die we hier horen. Het begint met mysterieus aandoende glissandi van de violen, te midden van een vliedende klanklandschap waar de overige strijkers zich aan wijden. Verderop valt op dat het stuk ook grote dynamische contrasten kent, bijzonder heftige momenten worden afgewisseld met flinterdunne, ragfijne bewegingen. Dit alles in dienst van “hen die heengingen” en de herinneringen die we hebben aan al die mensen die een rol hebben gespeeld in ons leven.
Bijzonder is ook de film ‘Samen’ van Frank van Osch waarin hij componist Remy Alexander en een aantal leden van ensemble VONK volgt die de afgelopen weken met een aantal schoolklassen een requiem heeft ingestudeerd. Ontroerend mooi om al die kinderen op hun eigen wijze met muziek in de weer te zien. Wat telt is louter het speelplezier, of zoals Alexander het zo mooi zegt: “Als je er geluid uit krijgt, kun je muziek maken”.
En dan klinkt het uit vijf delen bestaand requiem van Tawfiq, ‘Requiem des Fleurs et des Nuages’ noemde hij het. Een requiem dat strikt genomen geen requiem is, omdat het niet gebaseerd is op de Latijnse tekst die hier volgens de traditie bij hoort. Wij geseculariseerde muziekliefhebbers vinden het echter allemaal prima en genieten volop van dit zeer coherente en goed doordachte stuk. In het eerste, instrumentale, deel speelt de basklarinet een grote rol, met name als sfeerbepaler. Verder hier langgerekte golven van klank door de strijkers. Samen leveren ze een somber gestemde inleiding. Het gaat naadloos over in het tweede deel waarin bariton Thomas Oliemans zijn intrede doet met een Russische tekst waarin gesteld wordt dat de dood niet het sterven is. Een hoogtepunt is het onstuimige derde deel, dat aanvangt met zeer ritmisch slagwerk en dat van alle delen ook het meest experimenteel klinkt, opvallend is ook het zeer expressieve slot. Het mysterie dat centraal staat in het vierde deel verklankt Tawfiq middels langzaam verglijdende klankwolken met een indringend karakter. Tot slot klinkt het vijfde deel zangerig en kleurrijk, met een grote rol voor harp en celesta en mooie dialogen tussen de violen enerzijds en de cello’s en contrabassen anderzijds.
