Plus Etage, Baarle-Nassau – 30 oktober 2021
De waarde van de PlusEtage, volgend jaar bestaat het podium vijftig jaar, voor musici in het meer experimentele genre kan moeilijk worden overschat en de ligging, letterlijk op de grens van Nederland en België, trekt dan ook bezoekers uit beide landen. Een optreden van het door mij zeer gewaardeerde trio van pianist Achim Kaufmann, rietblazer Frank Gratkowski en bassist Wilbert De Joode doet mij dan ook met gezwinde spoed afreizen. Verder hier aandacht voor een redelijk recente Cd van Gratkowski, ‘Dance Hall Stories’. verschenen bij Leo Records, deels bestaand uit duo opnames met pianist Simon Nabatov en deels uit trio opnames met naast Nabatov drummer Dominik Mahnig. Het eerste dat opvalt is de titel en de hoes van de Cd, want laten we eerlijk zijn, de muziek van deze musici associëren we nu niet in eerste instantie met de danslokalen uit lang vervlogen tijden.
En weest gerust, die krijgen we ook niet. Natuurlijk niet, de muziek wijkt geenszins af van wat we gewend zijn. Maar net zoals een danslokaal een plek is waar ontmoetingen gestalte krijgen, vind dat hier plaats en ook hier spat het enthousiasme ervan af. Neem opener ‘Hopeful Glances’, het eerste duostuk en de wjze waarop Gratkowksi, hier op de altsax en Nabatov elkaar aanvullen, versterken en naar de kroon steken. Al even overrompelend klinkt ‘Wrong Move Reflected’ en ja, heel in de verte lijkt Nabatov hier aan dansmuziek te refereren, de groove is er in ieder geval. ‘It’s All in the Hips’ is het eerste stuk waarop Mahnig aanschuift. Een sterk abstract stuk, vol knisperende, ietwat abrubte klankuitingen en plotselinge intervallen, maar waarin ook ruimte is voor soms onverwacht verstilde noten. Gratkowski horen we niet zo heel vaak op fluit, maar op ‘Slinky’, wederom een duet met Nabatov, horen we een prachtige bijdrage. Mooi ook zoals de klanken van beide instrumenten hier met elkaar samenvallen. Zeer de moeite waard is ook ‘Gradual Enticement’. Roomzachte klanken van Gratkowski op basklarinet, fonkelende noten van Nabatov en speels slagwerk van Mahnig. Lang weten ze de rust overigens niet te bewaren, verderop raakt de muziek in een woeste stroomversnelling. Het danslokaal horen we ook terug in het afsluitende ‘Pocket Found’, met name in de bijdrage van Mahnig, maar ook Gratkowski en Nabatov laten hier horen uitstekend te kunnen grooven.
Dat geldt overigens ook zeker voor het trio dat Gratkowski vormt met Kaufmann en De Joode. Zo’n twintig jaar spelen ze inmiddels op regelmatige basis samen, zes Cd’s verschenen er tot nu toe en als je zo aan het werk ziet en hoort, wijst alles erop dat ze het nog lang niet zat zijn. Luisteren en spelen, ze kunnen met de ogen dicht, bladmuziek speelt hier immers geen rol en ze kennen elkaar inmiddels door en door. Twee bijzonder afwisselende sets schotelen ze ons voor in de vorm van een kleurrijk en vrij abstract mozaïek: korte fragmenten, scherpe overgangen, grote dynamische contrasten en een vrij onorthodox gebruik van de drie instrumenten. Kaufmann laat horen dat je ook muziek kunt maken door de piano heen en weer te schuiven, De Joode bespeelt zijn muziekstandaard en de drie laten horen dat alles tot percussie kan dienen. Het lijkt dan soms wel of er sloopwerkzaamheden worden verricht, de instrumenten worden gedemonteerd, terwijl Gratkowski angstaanjagende klanken uit zijn blaasinstrumenten purt.
Op andere momenten dromen we even weg op lange, sonore lijnen van Gratkowski’s klarinet, gestreken noten van De Joode en trakteert Kaufmann ons op intiem, bijna klassiek pianospel. En dat alles ontstaat in het moment, zonder enige planning en voorbereiding. De Joode noemt het een wonder, en daar heeft hij gelijk in. En als de chemie er is, en die is er deze avond zeker, dan gebeuren er mooie dingen.
