Concertgebouw, Amsterdam (NTR Zaterdagmatinee) – 16 oktober 2021

We zitten in de verjaardagen. Vorige week vierde Het Orgelpark dat Sofia Goebaidoelina dit jaar 90 wordt en wijdde het een verlate middag aan de componist Klaas de Vries vanwege diens 75ste verjaardag, een jonkie nog. En deze week stond het NTR Zaterdagmatinee stil bij het feit dat Steve Reich al 85 jaar onder ons is en besteedt Het Orgelpark, waarover later meer, aandacht aan de 90ste verjaardag van Theo Loevendie, die, zo gaat dat met Corona, inmiddels al weer 91 is. Recordhouder dus. Maar eerst aandacht voor Steve Reich en de Colin Currie Group dat samen met Synergy Vocals gisteren het best denkbare eerbetoon bracht.

Percussionist en dirigent Currie richt zich sinds 2006, toen hij vanwege Reich’ zeventigste verjaardag diens ‘Drumming’ bracht tijdens de BBC Proms, op het werk van Reich. Zodanig dat Reich zelf verzuchtte dat hij nooit beter had gehoord! Dat verbaast ons niets en reeds eerder wezen we hier op het album ‘Live at Fondation Louis Vuitton’ met daarop een aantal stukken die Currie uitvoerde tijdens een aan de muziek van Reich gewijd weekend in december 2017. De drie stukken die Currie hier in het Concertgebouw uitvoert, ontbraken echter op dit festival en dat heeft alles te maken met de samenwerking die hij hier aangaat met Synergy Vocals, dat eveneens ooit zijn debuut maakte tijdens een verjaardag van Reich, in 1996 toen hij zestig werd. Ze verzorgden toen een uitvoering van ‘Tehilim’ en dat doen ze nu weer. Dat stuk was toen al vijftien jaar oud en was het eerste stuk waarin Reich met teksten werkte, Joodse teksten afkomstig uit het Bijbelboek Psalmen. Het begint met één stuk slagwerk en één stem en heel geleidelijk bouwt Reich het stuk verder uit, waarbij de stemmen allesbepalend zijn en de muziek hier duidelijk dienstbaar aan is. Opvallend is het derde deel dat een stuk langzamer is dan de overige drie en waarin Reich voor het eerst afwijkt van het werken met één vast tempo binnen een stuk. 

Nog voor de pauze, ingeklemd tussen dit ‘Tehilim’ en ‘Music for 18 Musicians’, klinkt de wereldpremière van ‘Traveler’s Prayer’, een opdrachtwerk van het NTR Zaterdagmatinee voor dit verjaardagsconcert, in samenwerking met een trits andere podia waar het stuk de komende tijd te horen zal zijn. Beluister het stuk zonder dat je weet dat Reich het schreef en je zou het nooit met hem associëren. Want Reich is toch één van die componisten die ooit de minimal music grondvestte? Het laat zien hoe zeer een componist zich kan ontwikkelen en waar dat toe kan leiden. Want dit stuk doet aan alles denken aan de polyfonie van de Renaissance, alleen dan met minder dynamiek. Het is een vloeiende, zacht stromende eenheid van instrumenten, met een grote rol voor een dubbel strijkkwartet en vocale klanken. Het is het ingetogen, contemplatieve karakter dat hier in het oog springt, het totaal ontbreken van dynamische contrasten. Een prachtig stuk, maar wat onwennig. Iets dat alles te maken heeft met het ontbreken van alles waar we de man en zijn muziek mee associëren: ritmiek, langzaam verschuivende patronen, kortom alles waar we minimal music aan herkennen.

Dat alles zit in overvloede in ‘Music for 18 Musicians’. Misschien wel zijn meest bekende werk en al weer bijna vijftig jaar oud. Vier pianisten, zes percussionisten, twee strijkers, twee klarinettisten en vier vocalisten nemen je vanaf de eerste tot de laatste noot mee op een wonderlijke trip, waarin ritme een allesbepalende rol speelt. Het is een serie van patronen, onmerkbaar aan elkaar geweven. Een tour de force voor een ensemble waarvan de leden meerdere rollen vervullen, zo kan een pianist ineens achter de vibrafoon plaatsnemen en een vocaliste achter de piano. Allemaal strak georganiseerd en met een loepzuivere precisie leiden deze twee gezelschappen ons door dit magistrale werk, samen met de befaamde akoestiek van het Concertgebouw, wie kent inmiddels niet de slogan “alles klinkt mooier…”, levert het een buitengewone uitvoering van deze klassieker op. 

U kunt dit concert zoals alle Zaterdagmatinees hier terugluisteren