TivoliVredenbrug, Utrecht – 10 september 2015 – 20:00 uur

Het International Ensemble Modern Academy, oftewel IEMA, is een vaste, jaarlijkse gast tijdens de Gaudeamus Muziekweek. Dit ensemble bestaat sinds 2003 als een uitvloeisel van het Ensemble Modern met als doel om jonge musici klaar te stomen voor de uitvoering van hedendaagse gecomponeerde muziek. Het Ensemble Modern kan zo de ervaring opgedaan in de afgelopen 35 jaar op een goede manier overdragen op een nieuwe generatie. Dat gebeurde dit jaar onder leiding van niemand minder dan Lucas Vis.

Het concert bevatte dan ook een drietal wereldpremières van Sergej Maingardt, Christiaan Richter en František Chaloupka en een reeds eerder uitgevoerd werk van één van de laureaten voor de Gaudeamus Award, Stylianos Dimou. Het nieuwe werk van de Duitse componist Maingardt, dat het concert opent, stelt de luisteraar direct danig op de proef. ‘Kurzschluss’ heet het en een kortsluiting is het, maar dan wel één die een kwartier duurt! Hier is menige noise artiest jaloers op. Maingardt levert hier een interessante bijdrage aan de discussie over het verschil tussen lawaai en muziek. Het stuk is niets meer dan een aaneenschakeling van korte geluidsfragmenten, storingsgeluiden, ruis en ontsporende snaarinstrumenten die, steeds voorzien van zeer korte onderbrekingen aan elkaar worden gelast, waarbij het verschil tussen de live bespeelde instrumenten en de samples vaak lastig te onderscheiden is. Datzelfde geldt voor ‘We Get Requests’ van de Nederlandse componist Richter dat zich verder kenmerkt door een grote mate van hectiek. De klanken die IEMA hier produceert doen vaak nog het meest denken aan het spitsuur in een grote stad.

‘Stockhausen On Sirius’ van De Tsjechische componist Chaloupka is van een totaal andere orde. Chaloupka verwijst in dit stuk naar het stuk ‘Sirius’ van Karlheinz Stockhausen. In dit stuk sturen vier afgezanten van de ster Sirius een bericht aan de aarde (Stockhausen schijnt serieus geloofd te hebben dat hij zelf op Sirius was geboren, maar dat terzijde). Chaloupka zendt in dit stuk een bericht terug. Het is een sterk repetitief, transcendent en licht esoterisch stuk. Niet op de platte wijze van New Age muziek, maar broeiend en borrelend en op heftige momenten, als de muziek aanzwelt, duister, dramatisch en beklemmend. Een stuk dat in je hoofd blijft hangen. het laatste stuk ‘Dualities’ van Dimou sluit weer meer aan bij de twee eerste stukken. Ook Dimou maakt hier gebruik van elektronica, noise en samples. Het is een energiek en enigszins weerbarstig stuk met tevens een aantal subtiele, bijna dromerige momenten, waarin hij de snaarinstrumenten vervaarlijk laat kraken.

Stylianos Dimou stelt zich hier voor als één van de vijf genomineerden:

Rasa, Utrecht – 10 september 2015 – 21:30 uur

Het Concert in Rasa, onder de titel ‘Extensions’ werd gegeven door het Nadar Ensemble. Zij speelden eveneens van vier componisten werk, waaronder ‘Ghost Of Dystopia’ van één van de andere genomineerden voor de Award: de Russische componist Alexander Khubeev. Het is een ronduit overdonderend stuk dat Khubeev de luisteraar hier voorschotelt, zowel muzikaal als visueel. In dit stuk zijn namelijk zestien witte elastische draden aan de kleren van de dirigent vastgemaakt, hij ziet er dan ook uit als een spin in zijn web. Aan die draden zitten voorwerpen van plasic, hout en metaal die hij bij het dirigeren over houten platen trekt. Een dirigent dus die ook zelf musiceert en zo onderdeel uitmaakt van het orkest. Maar het is niet alleen leuk wat Khubeev ons hier voorschotelt. Integendeel zelfs. De muziek van deze componist is heftig, woest, intens, aards, bijna tribaal te noemen. En Khubeev is een zeer originele componist als het gaat om het bewerken en bouwen van instrumenten, niet alleen de constructie van de dirigent valt op, ook de bewerkte klarinet die meer klinkt als een badeend dan als een klarinet. Ook in ‘Point Ones’ van de Duitse componist Alexander Schubert maakt de dirigent onderdeel uit van het concert. Hier activeert Thomas Moore door met zijn armen te bewegen sensoren die space-achtige geluiden voortbrengen.

Bekijk en beluister hier een uitvoering van ‘Ghost Of Dystopia’:

‘Generation Kill’ van de Belgische componist en jurylid Stefan Prins is één van de hoogtepunten van de avond. Vier musici: viool, cello, gitaar en slagwerk zitten achter schermen. Zij bespelen live hun instrument. Tevens worden eerder opgenomen fragmenten van deze zelfde musici op het scherm geprojecteerd door vier gamers die recht tegenover de musici, dus met de rug naar het publiek, voor hen op de grond zitten. We horen de musici dus live spelen, afgewisseld met samples van eerdere opnamen. Maar er is meer. Prins plaatst ook een statement, want het werk heet niet voor niets ‘Generation Kill’. Op de schermen zien we ook de overbekende beelden vanuit het Midden Oosten waarin mensen onder vuur worden genomen door drones. Het blijft pijnlijk, stipjes te zien bewegen, waarvan je weet dat het mensen zijn. Je zit te wachten op de explosie, die sneller komt dan je denkt. Prins geeft commentaar: met de vorm van dit werk maar zeker ook met de muziek, die vooral naar het einde toe van een oorverdovende hectiek is en de luisteraar met zijn oor op de feiten drukt.

Ook Alexander Khubeev stelt zich voor: