Met ‘Environments’ schreef de componist Peter Adriaansz een in alle opzichten monumentaal werk. Met ruim vijf kwartier is het niet alleen een lang stuk, het is ook nog eens een stuk waarin Adriaansz op zoek gaat naar het wezen van de dingen. Het kostte de componist dan ook de nodige tijd om het stuk, dat bestaat uit drie delen, te voltooien. Ensemble Klang was bij dat proces nauw betrokken en bracht onlangs het geheel, via het eigen label, uit op Cd.

Adriaansz studeerde aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, orgel bij Leo van Doeselaar, Bert Matter en Wim van Beek en compositie bij de deze week overleden Louis Andriessen, Brian Ferneyhough en Jan van Vlijmen en aan het Rotterdams Conservatorium bij Peter-Jan Wagemans en Klaas de Vries. Ritme, je kunt het de erfenis van Andriessen noemen, maar ook denken aan het feit dat Adriaansz artistiek leider is van Slagwerk Den Haag, speelt een belangrijke rol in dit stuk. ‘Mono’ het eerste deel vangt aan met een ritmische, pulserende stroom die gaandeweg sterker wordt. Dan horen we de stem van Adriaansz die fragmenten voorleest uit ‘Zen and the Art of Motorcycle Maintenance’ van Robert Persig. In de fragmenten beschrijft de hoofdpersoon de indrukken die hij opdoet tijdens zijn tocht op de motor, de landschappen, het weer, de zintuigelijke gewaarwordingen die daarbij horen. Hij neemt waar en is tegelijkertijd een deel van zijn omgeving. Eenzelfde ervaring heeft het luisteren naar dit deel. De monotone, stromende klanken, het voorlezen van de tekst brengt je als luisteraar in een vorm van trance waardoor subject en object, een centrale doelstelling van Persig, in elkaar schuiven.

‘Watts’ het tweede deel, beleefde zijn première in maart 2018 tijdens Dag in de Branding. Geheel enthousiast was ik daar niet over, met name niet vanwege de slechte balans tussen de gesproken tekst, hier van de filosoof Alan Watts over het begrip tijd en de muziek. Taal bestaat volgens Watts niet, althans niet als objectief verschijnsel, het is een sociaal construct. Wat wel bestaat is ritme, een gegeven waar Adriaansz ook hier goed gebruik van maakt, alleen nu in de vorm van één lange boog, de instrumentatie wordt tot halverwege het stuk steeds complexer en neemt dan weer af om te eindigen waar het begon. En wat ook in dit deel weer opvalt en wat mijn eerdere bezwaren volledig ongedaan maakt, is de wijze waarop Adriaansz het ritme van de muziek en dat van de taal met elkaar integreert tot een onlosmakelijk geheel. Voor ‘Stereo’ gebruikte Adriaansz korte fragmenten uit de ‘Kabbalah’, teksten die gaan over polariteit en worden voorgelezen door Michaela Riener. Uit een wolk van klank duikt een duidelijke puls op, indringender dan in de vorige twee delen, passend bij de wijze waarop Riener de teksten uitspreekt. Een ritme dat gaandeweg steeds meer vorm en kleur krijgt. 

‘Environments’ is te beluisteren en te koop via Bandcamp: