Het is bijna 2021 en om dan nog een album op te pakken uit 2019… Dat moet dan wel heel bijzonder zijn. Nu dat geldt zeker voor ‘Unexpected Alchemy’. Heel veel platenmaatschappijen zijn er immers niet die het aandurven om een 7 cd box met alternatieve jazz uit te brengen. NotTwo doet het, al jaren. Zo ook de weerslag van deze ‘Unexpectable Residency’ van Ken Vandermark tijdens de Jazz Autumn 2017 in het Poolse Krakow, met een keur aan vooraanstaande musici. Alleen al daarom moet deze, ook nog eens prachtig uitgevoerde box alsnog aan bod komen.
Verspreid over zes Cd’s krijgen we hier nagenoeg alle concerten die tijdens de eerste vier dagen van deze residentie plaatsvonden. En of dat nog niet genoeg is, vinden we nog een bonus Cd met een concert van een half jaar later in München, waarover later meer.
7 November. We starten deze residentie met een optreden van het duo dat Vandermark vormt met trompettist Nate Wooley. Twee lange stukken spelen ze hier in Krakow. En u kent beiden reeds en staat dus niet verbaasd dat de muziek zich beweegt tussen prachtig harmonisch samenspel en knetterende improvisatie waarbij de grenzen van de mogelijkheden die deze instrumenten bieden, danig worden overschreden. En het meest bijzondere hier is dat die twee werelden elkaar consequent afwisselen. De tweede helft van deze schijf vult drummer Steve Noble met al even aantrekkelijk als ‘unexpected’ spel. Twee dames besluiten deze avond: Ikue Mori en Mette Rasmussen, met een zeer fascinerend klanklandschap. De geluiden uit Mori’s computer en Rasmussens altsax versterken elkaar hier op grootse wijze.
8 November. Op verzoek van Rasmussen ontbreekt haar solo set in deze box. Tijd dus voor een volgend duo, dat van John Butcher en Nate Wooley. En ook hier valt de vrije expressie op, de speelsheid en de verrassende, vaak opvallend verstilde klankwereld. De verrichtingen van deze twee blazers doen hier dan ook soms meer denken aan experimentele elektronica dan aan free-jazz. De set van het trio Vandermark-Mori-Noble behoort zonder meer tot de hoogtepunten van deze box. Schitterend hoe Mori en Noble hier een uitermate spannende klankwereld weten te creëren waar Vandermark naar hartenlust in kan rond dwalen, aan zijn instrumenten de meest onwaarschijnlijke klanken ontlokkend.
9 November. Eerst Joe McPhee solo, een prachtige monoloog. McPhee is een verhalenverteller, iets dat hij hier doet middels zijn tenorsax en zaktrompet, al horen we hem soms ook vocale kreten uiten. Mooie harmonieuze, bijna ontroerende momenten wisselt hij af met rauwe klanken, golven valse lucht en driftig kleppenspel. Daarna bundelen Butcher en Vandermark hun krachten in een zonder meer oeverloos ritueel. Prachtig hoe de twee elkaar hier al sputterend, ploppend, kermend en knarsend aanvullen. Tot slot van die avond klinkt het enige kwartet tijdens deze marathon en het debuut van bassist Kent Kessler: Kessler-Noble-Rasmussen-Wooley. Over ‘unexpected alchemy’ gesproken, daar is hier zeker sprake van. Rasmussen en Wooley trekken zodanig samen op dat maar met moeite te onderscheiden is wie aan zet is en het duo Kessler-Noble zorgt hier voor een ritmisch spervuur aan klanken.
10 November. Twee duo’s en een trio vandaag. Te beginnen met een boeiende en vaak verrassend ingetogen set van Kessler-McPhee. Iets dat het gebruik van een enigszins verontrustend klankpalet geenszins uitsluit. Bijzonder ook hoe dicht het geluid van de tenorsax en de contrabas elkaar hier raken. John Tilbury horen we niet vaak meer in de vrije improvisatie, iets dat deze set met John Butcher al bijzonder maakt. De spanning zit er direct in met heftige piano aanslagen waar Butcher zich met hoge noten tussen wringt. Lange tijd bepaalt dit het klankbeeld, tot Tilbury zich in melodieuzere sferen begeeft en de twee in meer dan boeiend samenspel belanden. Een tweede hoogtepunt in deze box. Tot slot nog een trio met twee nieuwe deelnemers: de percussionisten Hamid Drake en Eddie Prévost, nog zo iemand die we niet vaak meer op het podium vinden, en de aanstichter van al dit moois: Vandermark. Het zijn hier Drake en Prévost die beginnen met een vrij lange, enigmatische partij, waarna Vandermark in dezelfde stijl aansluiting zoekt. De opmaat tot een zeer afwisselende set waarin met name de hechte samenwerking tussen Drake en Prévost opvalt, een duo dat gaandeweg voor een strak ritme zorgt waar Vandermark prachtig op inspeelt.
De bonus Cd bevat opnames van het trio Prévost-Tilbury-Vandermark van 14 mei 2018 in München. Het is hetzelfde trio dat tijdens het festival op 11 november aantrad. Blijkbaar vonden de heren deze set echter meer geschikt om in deze box uit te brengen. Wederom een prachtig concert, tevens geheel anders van karakter dan het voorgaande. Dit is meer het type vrije improvisatie dat aan hedendaags gecomponeerde muziek doet denken dan aan free jazz. Gezien de achtergrond van Prévost en Tilbury natuurlijk ook niet zo verwonderlijk. Spookachtige klanknevels, relatief veel stilte, een enkele lang resonerende noot. Een set die uitnodigt tot contemplatie.