De in 1981 overleden Mary Lou Williams behoort tot de groten van de jazz. Maar ondanks dat ze samenwerkte met uiteenlopende musici als Duke Ellington, Benny Goodman, Thelonious Monk, Charlie Parker, Miles Davis, Tadd Dameron, Bud Powell en Dizzy Gillespie, bevriend met hen was en zelfs composities voor hen schreef, heeft ze nooit de status verworven van deze iconen. Onlangs zette de Franse Umlaut Bigband haar echter weer eens vol in de schijnwerpers met het prachtige dubbelalbum ‘Mary’s Ideas’, met daarop een groot aantal composities en arrangementen van haar hand..

Middels dit album, het orkest de composities gegroepeerd rondom thema’s, maken we een reis door het oeuvre van Williams, geboren in 1910 als Mary Elfrieda Scruggs. De naam Williams kreeg ze toen ze op zestienjarige leeftijd de saxofonist John Williams huwde. Ze stond toen al zo’n tien jaar op het podium! Haar carrière begon in de blues, ‘Variations in the Blues’ heet het eerste blok na ‘History of Jazz for Wind Symphony: Introduction – Suffering’. De invloed van Jerry Roll Morton en James P. Johnson doet zich gelden, maar ook die van Duke Ellington en Benny Goodman. De stukken onder het kopje ‘Kaycee’ stammen uit de jaren ’30 van de vorige eeuw, toen Williams in Kansas woonde, haar man zat in het orkest van Andy Kirk en Williams schreef menig stuk voor dit orkest, of maakte arrangementen van standards als ‘Body and Soul’ en ‘After You’ve Gone’. Een hoofdstuk met stuk voor stuk zeer bijzondere composities en arrangementen, schitterend gespeeld door dit bijzondere orkest.

In de jaren ’40 ging Williams, inmiddels getrouwd met Harold “Shorty” Baker, werken voor Duke Ellington. Echt gewaardeerd werd ze echter niet, ze schreef minstens zestien composities en arrangementen, maar kreeg slechts één keer betaald! Het vierde hoofdstuk en het laatste van de eerste Cd is vernoemd naar het adres waar ze naar toe verhuisde in 1944: 63, Hamilton Terrace, Harlem, New York. Ze zou er blijven tot haar dood in 1981. Hier maakte ze kennis met de voorlopers van de bebop, Dizzy Gillespie, Kenny Dorham, Hank Jones, Tadd Dameron, bud Powell en Thelonious Monk. We horen het terug in stukken als ‘Kool’ en ‘Conversation’. Interessant is ook het stuk ‘Mary’s Idea’ dat we op dit album in drie totaal verschillende versies vinden, die van 1930, 1938 en 1947. Een voorbeeld van het feit dat Williams bestaande composities steeds weer in een nieuw jasje goot. Onder het kopje ‘Boogies’ speelt het orkest drie stukken uit de jaren ’30, waarbij Williams ziet liet inspireren door het duo Pete Johnson en Big Joe Turner en hun versies van de boogie woogie. Eens te meer een bewijs van Williams’ veelzijdigheid als componist, ze wist werkelijk met alle stijlen binnen de jazz raad. Qua compositorisch vernuft geldt de ‘Zodiac Suite’ uit 1945 als één van de hoogtepunten uit haar oeuvre. Helaas kreeg deze muziek, waarin Williams zonder meer de grenzen van de jazz opzoekt, reeds bij de première niet de aandacht die het verdient. Op dit album komt dit echter helemaal goed. Helaas voert het Umlaut Chamber Orchestra maar drie van de twaalf delen uit, maar die maken op zichzelf meer dan duidelijk wat een veelzijdig talent Williams was.