Diverse locaties – ‘s-Hertogenbosch – 12 november 2017 (November Music)
Een traditie binnen een traditie. Zo kun je de kunstmuziekroute als onderdeel van November Music inmiddels wel beschouwen. Al sinds jaar en dag vindt dit evenement plaats op de laatste zondagmiddag van het festival. De opzet is eenvoudig: je koopt één polsbandje en stelt dan vervolgens een eigen programma samen uit een overweldigend aanbod van jazz, wereldmuziek, hedendaags gecomponeerd, geluidsinstallaties, performances en wat er allemaal niet meer naar de naam ‘muziek’ luistert. Heeft u dit nog nooit meegemaakt dan loont het echt de moeite om volgend jaar eens af te rijden naar deze mooie Brabantse stad.
Een belangrijke kracht van dit mini festival zit in de grote diversiteit aan uitvoerenden, composities en natuurlijk locaties. Voor ieder wat wils dus. Dat wij hier met name bij de gecomponeerde muziek stil staan, mag niet verbazen. Leuk is bijvoorbeeld de benadering van F.C. Jongbloed, onder leiding van Aart Strootman van ‘In a Large Open Space’ van James Tenney. Tenney, die in 2006 overleed, was één van de meest baanbrekende en originele Amerikaanse componisten van de vorige eeuw. Zijn absolute streven naar klank leverde zeer bijzondere stukken op waarvan dit ‘In a Large Open Space’ er één is. De Grote Kerk met dwars in de ruimte geplaatste stoelen is er tevens een mooie plek voor. Strootman bouwde voor de tien musici een soort van draailieren in langgerekte kastjes. De musici verwisselen steeds van plaats waardoor het mechanische geluid zich in wisselende samenstellingen aan je voordoet, terwijl Strootman zijn gitaar bespeelt met een strijkstok. Het is een originele vondst maar schiet in de praktijk wel wat te kort. De diversiteit in klankkleuren is te gering om echt lang te boeien.
De Deense accordeonist Andreas Borregaard komt deze middag met een wel heel bijzonder stuk van zijn landgenoot Niels Rønsholdt. ‘Until nothing left’ is een bizarre performance waarin wij als publiek er eveneens aan moeten geloven. Eerst door het zingen van een zeemanslied, dat voor Borregaard de aanleiding vormt voor een referaat over melancholie: “melancholia as fake sister of fear.” En later door aan ons de begeleidende geluiden over te laten als hij zelf een zeemanslied zingt. Middels aanstekers, ballonnetjes, rotjes en het laten knarsen van onze tanden mogen we de zingende en zichzelf op zijn bayan begeleidende Borregaard assisteren. Dit alles nadat hij ons verteld heeft dat naar muziek kijken een vorm van pornografie is! Ja, hoe zout wilt u het hebben! En dan verwijs ik niet naar het zeezout dat hij strooit voorafgaand aan het eerder genoemde lied dat ons tot een kamerkoor doet uitgroeien.
Over melancholie gesproken. Gitarist Niels Duffhues, ook bekend onder zijn alias ‘Fable Dust’, weer daar wel raad mee. Tegenwoordig combineert hij zijn verstilde, poëtische gitaarspel met filmbeelden. Een nieuwe mijlpaal is de première van ‘De Strijd’, een compositie opdracht van het festival. De strijd dat is het dagelijks leven sinds we uit het paradijs zijn verstoten. De strijd is dan ook, zo leren we aan het eind van de film, overal. Er is niet aan te ontkomen. Duffhues beelden en muziek getuigen van een grote mate van ontvankelijkheid voor het alledaagse geploeter. Bij Duffhues geen hemelbestormende ideeën of valse romantiek. Dit is een man met stevige kaplaarzen die je door de branding ziet lopen, één met zijn omgeving. Die poëzie van het alledaagse vinden we terug in de teksten die hij over de beelden van rivieren projecteert en in zijn muziek die al even gestaag meandert, momenten van verklankte duisternis uitgezonderd.
Een hoogtepunt van deze middag is het optreden van pianist Philip Thomas, onderhand één van de belangrijkste vertolkers van hedendaagse muziek. Bekend geworden door zijn deelname aan het gezaghebbende Apartment House en het vertolken van de muziek van Christian Wolff, richt hij zich hier op ‘Senza Misura’ van Christopher Fox en verzorgt hij de première van een speciaal voor hem geschreven nieuwe stuk van Rozalie Hirs, getiteld ‘Meditations’. ‘Senza Misura’ bestaat uit 27 delen waaruit een uitvoerend pianist zelf mag kiezen. Thomas heeft slechts tijd voor 4 delen waarin de stilte overheerst en de nagalm van de noten ongeveer evenveel tijd vraagt als de gespeelde noten zelf. Een zeer contemplatief en bedachtzaam stuk dus waarin het minimalisme overheerst. Hirs brengt ons aansluitend met het begin van ‘Meditations’ direct in andere sferen. Samen gebalde energie in clusters van noten die elkaar, gescheiden door stiltes, opvolgen. Gaandeweg wordt de titel ‘Meditations’ echter steeds logischer. Zeker vanwege de subtiele toevoeging van elektronica die het ene moment als een soort van duistere schaduw de sfeer verhoogt en op ander momenten het muzikale thema verder vervolmaakt.
In het nieuwe stuk ‘Porcelain’ komen een aantal voor Kate Moore belangrijke thema´s bij elkaar. Haar passie voor oude en primitieve culturen, als de aboriginals uit haar geboorteland Australië; haar aandacht voor het begrip tijd, dat zich onder andere uit in het repetitieve karakter van haar muziek en door haar fascinatie voor de klepsydra – een waterklok uit de oudheid – en haar voorliefde voor een bijna hypnotiserende wijze van musiceren. ‘Porcelain’ ontstond tijdens een residentie bij het Europees Keramisch Werk Centrum in Oisterwijk. Moore bouwde hier voort op een eerdere installatie die tijdens de editie van November Music 2014 te zien was. Toen betrof het echter een installatie, nu gaat het om een stuk voor vijf slagwerkers en een fluittist. De vijf slagwerkers, leden van Slagwerk Den Haag bespelen een uitgebreid scala aan porseleinen schalen, schaaltjes, kommetjes en pijpjes. Het geheel levert een kleurrijk geheel van diverse, vaak opvallend metalig klinkende geluiden. Samen met een elektronisch voortgebrachte drone en het geluid van diverse fluiten creëert Moore een subtiele, maar bij vlagen ook duistere en verontruste klankwereld.
