De zevende dag alweer van November Music. Met een wel zeer divers programma, waarin keuzes moeten worden gemaakt. Dat zal de komende dagen alleen maar vaker gaan voorkomen. Lastige keuzes ook. Gelukkig zagen we het fantastische ‘Professor Bad Trip’ van de Italiaanse componist Fausto Romitelli in de uitvoering van Ensemble Klang XL reeds tijdens de 40ste editie van Dag in de Branding en kunnen we nu dus naar de première van ’72 Angels’ van Lera Auerbach. Aansluitend brengt Stargaze een totaal ander programma, wellicht zo wat het tegenovergestelde. Maar goed op een festival kan alles.

Grote Kerk, ‘s-Hertogenbosch – 6 november 2016 – 18:45 uur

Het is één van de sleutelscènes in de geschiedenis van het Joodse volk, een bewijs van het feit dat God achter hen staat. De bevrijding uit Egypte door het laten splijten van de Rode Zee. Het Joodse volk kwam tussen muren van water aan de overzijde, de Egyptenaren die hen achterna kwamen, verdronken door het terugdringen van het water. Het staat allemaal beschreven in Exodus 14. Volgens de Joodse Kabbalah, de middeleeuwse Joodse traditie waren het 72 engelen die dit wonder bewerkstelligden. De 72 letters van de verzen 19-21 vertegenwoordigen dan ook de eerste letters van hun namen. Het is een mooi voorbeeld van de getallensymboliek in deze spirituele traditie.

De Russisch – Amerikaanse componiste Lera Auerbach, geboren op 21 oktober 1973 in het Russische Tsjeljabinsk, iets ten noorden van het huidige Kazachstan, creëerde in de afgelopen jaren een compositie op basis van het bovenstaande gegeven, ’72 Angels’ voor koor en saxofoon kwartet. Een compositie van anderhalf uur die – en dat mag toch wel bijzonder worden genoemd, op 3 november in het Muziekgebouw, Amsterdam in wereldpremière ging, uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor en het Raschèr Saxophone Quartet onder leiding van Peter Dijkstra. Bijzonder omdat Auerbach de laatste jaren een internationaal veel gespeeld componist is geworden – zo staat haar werk ieder seizoen in Carnegie Hall op de lessenaar – en reeds een aantal prestigieuze prijzen in de wacht heeft gesleept, waaronder de Hindemith-prijs op het Sleeswijk-Holstein Muziek Festival.
Voor November Music alle aanleiding om deze uitvoering ook naar Den Bosch te halen. Na een zeer succesvol programma rondom Arvo Pärt vorig jaar, is het de tweede keer dat het Nederlands Kamerkoor November Music aandoet.

En dan de muziek. Auerbach heeft het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt, laten we dat voorop stellen. Ze wilde de 72 engelen ieder een eigen stem geven en er tegelijkertijd zorg voor dragen dat het stuk als geheel wel een eenheid bleef. Na afloop kunnen we concluderen dat ze is geslaagd. De anderhalf uur zijn om voor je er erg in hebt en het stuk bevat genoeg diversiteit om die 72 engelen recht te doen en weer niet zo veel dat het verwordt tot los zand. Die diversiteit creëert Auerbach met name door met verschillende muzikale stijlen te werken die met elkaar gemeen hebben dat ze opvallend welluidend, harmonieus en melodieus zijn. De atonale schatkist is aan Auerbach niet besteed. Wat dat betreft past ze prima in die lange rij Russische componisten die we de afgelopen decenia hebben zien passeren. Een absolute vondst is het saxofoonkwartet. De klanken van de diverse saxen: alt, sopraan, tenor en bariton klinken prachtig in combinatie met de menselijke stemmen. Ze vormen maar al te vaak een schitterend geheel, of contrasteren juist, soms bijna klinkend als een kerkorgel. En er wordt fantastisch gezongen door het Nederlands Kamerkoor, bijna als vanzelfsprekend. Schitterende solo’s bezorgen kippenvel, samenzang voert ons mee en de stijlwisselingen waarmee Auerbach werkt zorgen voor aangename afwisseling. En het einde is overweldigend. Bas Gilad Nezer reciteert, vooraan staand op het podium nog één keer die 72 namen, als een voorzanger waarbij het koor antwoord, waarna de laatste koorscène volgt met het ‘Amen’.

Bekijk hier de trailer voor ’72 Angels’:

Verkadefabriek, ‘s-Hertogenbosch – 6 november 2016 – 21:00 uur

Zo sereen en contemplatief ’72 Angels’ klinkt zo speels en vluchtig is het werk van Greg Saunier dat het ensemble Stargaze ten gehore brengt. Saunier behoort dan ook bij een groep musici die ervoor kiest om zich niet in één muzikaal hokje te laten stoppen. Hij is de drummer van de uit San Francisco afkomstige experimentele popband Deerhoof, treedt verder op in allerlei los – vast combinaties, componeert muziek voor films, werkt als producer en, ja, wat doet hij eigenlijk niet? Dat eclectische vinden we terug in zijn muziek. Het is als luisteraar net alsof je plaats hebt genomen in de achtbaan die je in enkele minuten door de muziekgeschiedenis sleept. Bij Saunier kun je ontroert raken door een schitterende, bijna kleffe strijkersmelodie om direct daarna het circus in gekatapulteerd te worden, midden tussen de clowns. Verfrissend is het zeker.

Consistenter klinkt de nieuwe compositie van componist, gitarist en lid van Stargaze Aart Strootman. Strootman, die overigens onlangs genomineerd is voor de Gaudeamus Award 2017, vinden we vaker terug op deze editie van November Music. Woensdag trad hij op, als lid van TEMKO, met Nik Bärtsch en aanstaande zondag zijn er tijdens de Kunstmuziekroute eveneens diverse stukken van hem te horen. Maar nu dus met zijn nieuwe compositie ‘Songs from a Dark Past’ dat geïnspireerd is op de 200 brieven die zijn grootvader schreef toen hij als militair verbleef in Nederlands Indië. In de titel heeft Strootman het dilemma van deze oorlog mooi verklankt. Zijn grootvader ging met de beste intenties een oorlog in die nu, driekwart eeuw later heel anders wordt gewaardeerd. Maar we horen de onschuld van zijn nog zeer jonge grootvader toen hij ging, verklankt door de speeldoosjes die worden ingezet, we horen hem opgroeien en dingen meemaken die je maar beter niet kunt meemaken, verklankt met melancholie en we horen het exotische van het verre Indië, verklankt door de strijkers waarvan de snaren worden bespeeld met een potlood wat een vreemd, citer-achtig geluid geeft. En we horen een stempel op een snaredrum. Iedere keer dat geluid betekent dat er een brief wordt verstuurd. He geheel levert een krachtige compositie die ontroert en beklijft.

Hoornist Morris Kliphuis, die we kennen van Kapok, Windkracht 7 en zijn eerdere samenwerking met het Kyteman Orchestra, maakt eveneens deel uit van Stargaze. En net als Strootman kreeg ook hij de opdracht van November Music voor het schrijven van een nieuwe compositie. We mochten er eerder reeds even van proeven want tijdens de October Meeting in het Bimhuis speelden de aanwezige musici een deel, ‘Layers & Speeds’. Het smaakte naar meer. Nu ‘A Thousand Foxes’ in zijn geheel te beluisteren is, valt op hoe heerlijk fris Kliphuis componeert. Zijn achtergrond als eclectisch musicus, iets wat voor Stargaze in zijn algemeenheid geldt, komt er duidelijk uit. Hier staat een componist wars van dik- en moeilijk doen, die gewoon een goed en vlot stuk muziek presenteert, verhalend en meeslepend, met vooral in de eerste twee delen mooie melodieën die zich vast nestelen in je bovenkamer.

En beide componisten boffen met zo’n ensemble, hier onder leiding van een zeer enthousiast dirigerende André de Ridder. Want wat wordt hier energiek en vederlicht gespeeld. Vederlicht, maar met inhoud. Saai wordt het nooit, oppervlakkig evenmin.